Czytelnia / Jarosław Iwaszkiewicz

fot. Wikimedia Commons

Jarosław Iwaszkiewicz, ps. Eleuter (ur. 20 lutego 1894 w Kalniku, zm. 2 marca 1980 w Warszawie) – prozaik, poeta, eseista, tłumacz i librecista, współtwórca grupy poetyckiej Skamander, współpracownik „Wiadomości Literackich”, w latach 1955–1980 redaktor naczelny miesięcznika literackiego „Twórczość”, w latach 1959–1980 prezes Związku Literatów Polskich; dyplomata, w latach 1952–1980 poseł na Sejm PRL. Czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1957, 1963, 1965, 1966).

Jego ojciec Bolesław oraz stryj Zygmunt walczyli w powstaniu styczniowym. W setną rocznicę jego wybuchu zadedykował im opowiadanie Heydenreich. Naukę rozpoczął w 1902 roku w szkole w Warszawie, od 1909 roku mieszkał i uczył się w Kijowie. Po maturze rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Kijowskim, których jednak nie ukończył. Studiował także w konserwatorium w Kijowie.

Na początku lat 20. XX wieku służył w stacjonującym w Ostrowie Wielkopolskim 221. Pułku Piechoty złożonym głównie z ochotników (towarzyszył mu miedzy innymi Aleksander Wat). Od 1928 zamieszkał wraz z żoną w Podkowie Leśnej w posiadłości Stawisko. Dzisiaj znajduje się w niej muzeum.

W latach 1923–1925 był sekretarzem marszałka Sejmu Macieja Rataja. Od 1927 pracował w dyplomacji. Pełnił obowiązki sekretarza poselstwa RP w Kopenhadze (1932–1935) i Brukseli (1935–1936).

W czasie II wojny światowej działał w strukturach Polski podziemnej w wydziale kultury i sztuki. Współpracował z prof. Stanisławem Lorentzem przy ratowaniu zabytków kultury. Willa w Stawisku przez cały okres okupacji, a zwłaszcza po upadku powstania warszawskiego, była schronieniem dla wielu Polaków i Żydów zagrożonych aresztowaniem. W szczytowym momencie w majątku ukrywało się ponad 40 osób. Za pomoc Żydom w czasie okupacji został w dniu 21 stycznia 1988 roku wraz z żoną uhonorowany medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

W latach 1945–1946, 1947–1949 i 1959–1980 pełnił funkcję prezesa Związku Literatów Polskich. Od marca 1947 roku do grudnia 1948 roku wydawał pismo „Nowiny Literackie”, które miały w jego zamierzeniu wznowić tradycje „Wiadomości Literackich”.

Pochowany 5 marca 1980 roku (na jego życzenie w mundurze górniczym) na cmentarzu w Brwinowie pod Warszawą.

Debiutował w 1915 roku wierszem Lilith w kijowskim piśmie „Pióro”. Debiut książkowy to Oktostychy w 1919 roku.

Poezja

  • Oktostychy, 1919.
  • Dionizje, 1922.
  • Kasydy zakończone siedmioma wierszami (proza poetycka i wiersze), 1925.
  • Księga dnia i księga nocy. Poezje, 1929.
  • Powrót do Europy, 1931.
  • Lato1932, 1933.
  • Inne życie, 1938.
  • Wiersze wybrane, 1946.
  • Ody olimpijskie, 1948.
  • Warkocz jesieni i inne wiersze, 1954.
  • Ciemne ścieżki, 1957.
  • Dzieła. Wiersze, 1958.
  • Jutro żniwa, 1963.
  • Krągły rok, 1967.
  • Xenie i elegie, 1970.
  • Śpiewnik włoski, 1974.
  • Album Tatrzańskie, 1976.
  • Mapa pogody, 1977.
  • Muzyka wieczorem, 1980.

Powieści, nowele i opowiadania

  • Zenobia Palmura (powieść poetycka), 1920.
  • Legendy i Demeter, 1921. (zawartość: Legenda o św. Merkurym Smoleńskim, Legenda o Baszcie św. Bazylego, Legenda o św. Balbinie Nieznanej, Gody jesienne, Demeter)
  • Hilary, syn buchaltera (powieść), 1923.
  • Ucieczka do Bagdadu (powieść), 1923.
  • Siedem bogatych miast nieśmiertelnego Kościeja (proza poetycka), 1924.
  • Księżyc wschodzi (powieść), 1925.
  • Pejzaże sentymentalne (opowiadania i felietony), 1926. (zawartość: Przedmowa, Czytanie Sienkiewicza, Morze, Pod Howerlą, Jak się po Polsce jeździ samochodem, Dojazd do Zakopanego, Wieczór wigilijny, Wiosna w Paryżu, Śnieg, Odwiedziny u Karola Ludwika Philippe, List o piesku naczelnika stacji Conegliano, Niebo, Muzyka gór, Sandomierz, Wiosna i wojny 1918, Poziomka, Ojczyzna Peyrola i Misillona, Ranek w Bois de Boulogne, Nocleg w górach)
  • Zmowa mężczyzn (powieść), 1930.
  • Panny z Wilka (zbiór opowiadań), 1932. (zawartość: Panny z Wilka, Brzezina)
  • Czerwone tarcze (powieść), 1934.
  • Młyn nad Utratą (opowiadania), 1936. (zawartość: Nauczyciel, Młyn nad Utratą)
  • Dwa opowiadania, 1938. (zawartość: Słońce w kuchni, Anna Grazzi)
  • Pasje błędomierskie (powieść), 1938.
  • Stara cegielnia. Młyn nad Lutynią (opowiadania), 1946.
  • Nowa miłość i inne opowiadania, 1946. (zawartość: Nowa miłość, Róża, Zygfryd, Bitwa na równinie Sedgemoor, Matka Joanna od Aniołów)
  • Nowele włoskie, 1947. (zawartość: Koronki weneckie I, Koronki weneckie II, Kongres we Florencji, Voci di Roma, Hotel Minerwa, Powrót Prozerpiny, Stracona noc)
  • Wycieczka do Sandomierza (powieść dla młodzieży), 1953.
  • Ucieczka Felka Okonia (opowiadania), 1954.
  • Opowiadania. 1918–1953, t. I–II, 1954. (zawierają oprócz wcześniej drukowanych: Przy moście, Śniadanie u Teodora, Ikar, Światła małego miasta, Cmentarz w Toporowie, Młyn nad Kamionną)
  • Opowieści zasłyszane, 1954. (zawartość: Opowiadanie prowansalskie, Opowiadanie argentyńskie, Borsuk, Kwartet Mendelssohna, Opowiadanie z krainy Papuasów, Opowiadanie brazylijskie)
  • Dzieła. Proza poetycka; Dzieła. Powieści, t. I–II; Dzieła. Opowiadania, t. I–II , 1958.
  • Tatarak i inne opowiadania, 1960. (zawartość: Dziewczyna i gołębie, Dzień sierpniowy, Opowiadanie szwajcarskie, Tatarak, Jadwiga (Dzień kwietniowy), Wiewiórka, Dzień listopadowy)
  • Kochankowie z Marony (powieść), 1961.
  • Sława i chwała (powieść), t. I – 1956; t. II – 1958; t. III – 1962.
  • Heydenreich. Cienie (opowiadania), 1964.
  • O psach, kotach i diabłach (opowiadania), 1968. (zawartość: Opowiadanie z psem, Opowiadanie z kotem, Wzlot, Kościół w Skaryszewie)
  • Ogrody, 1974.
  • Jan Sebastian Bach, seria Wielcy Ludzie Nauki i Kultury, Kraków 2014.

Dramaty

  • Kochankowie z Werony. Tragedia romantyczna w trzech aktach, 1929.
  • Lato w Nohant. Komedia w trzech aktach, 1937.
  • Maskarada. Melodramat w czterech aktach, 1939.
  • Odbudowa Błędomierza. Sztuka w trzech aktach, 1951.
  • Dzieła. Dramaty, 1958.

Libretto

  • Król Roger, 1926.

Wspomnienia

  • Książka o Sycylii, 1956.
  • Książka moich wspomnień, 1957.
  • Gniazdo łabędzi. Szkice z Danii, 1962.
  • Petersburg, 1976.
  • Podróże do Włoch, 1977.
  • Podróże do Polski, 1977.
  • Portrety na marginesach, 2004.
Czytaj więcejzwiń
Loading...