Wydawnictwa / Biblioteka Krytyki Literackiej / Poezja jest podróżą. O wierszach Janusza Stanisława Pasierba

Od dawna istniała potrzeba wydania wybranych wierszy Janusza St. Pasierba oraz przedstawienia młodszym czytelnikom sylwetki twórczej tego niezwykłego autora, który z racji swoich wybitnych i wielostronnych uzdolnień humanistycznych należał do polskiej, a potem europejskiej, elity intelektualnej.

Obcowanie z jego poetyckim dorobkiem wymaga odkrywania pokładów znaczeń zawartych w bogatej symbolice, aluzjach literackich i kulturowych, wreszcie w przedstawieniach i obrazach biblijnych. Ale to nie wszystko, wymaga bowiem jeszcze uwrażliwienia na możliwości kreacyjne języka, aby wnikliwie docierając do znaczeń, smakować kunszt artystycznego wymiaru tej liryki. Wojciech Kudyba ma tego świadomość, gdy proponuje czytelnikowi liczne podróże po światach poetyckich Janusza St. Pasierba, podążając śladami jego zamyśleń, przemyśleń, medytacji, zapamiętanych obrazów i odciśniętych znaków na mapie świata.

dr hab. Aleksandra Pethe


Mieszkaniec wielu krain (fragment) 

Kiedy pochylamy się nad biografią Janusza Stanisława Pasierba, widzimy wyraźnie, jak bardzo wpisała się w nią idea pogranicza. I to wcale nie dlatego, że kapłan-poeta urodził się w 1929 roku w Lubawie, która – jak wiele miejscowości ziemi chełmińskiej – łączyła (i dzieliła) Polaków oraz Niemców. Nie dlatego też, że jako „człowiek zza żelaznej kurtyny” w 1958 roku podjął studia w Rzymie, po czym do 1963 roku studiował i pracował naukowo w różnych europejskich ośrodkach akademickich (między innymi w Paryżu i szwajcarskim Fryburgu). Powiedzmy o jeszcze jednym obszarze kontrastów: choć świetnie czuł się w europejskich i amerykańskich stolicach, do końca pozostał wybitnym znawcą kultury Pomorza. Z ujmującą czułością pisał także w wierszu wizyta o małopolskim Żabnie, w którym spędził okupacyjne lata:

przyjeżdżam tutaj niczym do Wirginii
południe moich dziadków galicyjsko rzewne
[...] gdzie są dawne wakacje odeszły jak ludzie
którzy z nami po ciemku siedzieli przed domem
(ZP)

Ze swobodą i taktem potrafił się zatem poruszać we wszystkich wspomnianych obszarach, a właściwie pomiędzy nimi: pomiędzy PRL a wolnym światem, pomiędzy kulturą globalną a lokalną, pomiędzy centrum a peryferiami.

No właśnie: „pomiędzy”. To ono wyznacza ramy biografii autora Czasu otwartego, obejmuje różne jej aspekty, choć bynajmniej nie ogranicza się do obszaru przynależności geograficznej czy społecznej. Jego aktywność zawodowa? Ależ oczywiście! Trudno o lepszy przykład funkcjonowania na skrzyżowaniu kilku osobnych dyscyplin naukowych i łączenia odmiennych ról społecznych. Udawało mu się godzić obowiązki kierownika Katedry Historii Sztuki w Akademii Teologicznej w Warszawie i kierownika Katedry Homiletyki Seminarium Duchownego w Pelplinie, charyzmatycznego dusz- pasterza i – jakby tego wszystkiego było mało – pisarza, a nawet, last but not least, krytyka literackiego i filmowego. Historycy sztuki pamiętają obszerną monografię o malarstwie Hermana Hana; kulturoznawcy – wkład Pasierba w polską teologię kultury; homileci – artykuły o języku współczesnego kaznodziejstwa; poloniści – szkice o twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i wielu współczesnych poetach; filmoznawcy – przenikliwe recenzje filmów Ingmara Bergmana. Starał się być wszędzie tam, gdzie kultura styka się z wiarą. Warszawianie do dziś wspominają jego homilie w kościele pod wezwaniem św. Teresy na Tamce; krakowianie – jego współpracę z „Tygodnikiem Powszechnym”; częstochowscy paulini – troskę o konserwację cudownej ikony i całego narodowego sanktuarium; Pomorzanie – jego wkład w ochronę i popularyzację lokalnych zabytków; paryżanie z kolei – niezapomniane, prowadzone corocznie rekolekcje wielkanocne. A przecież swój ślad Pasierb zostawił też w Londynie, Buenos Aires, Jerozolimie, Nowym Jorku, Lizbonie oraz wielu innych europejskich i pozaeuropejskich miastach.

Wojciech Kudyba
 

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kanon Polski

BIBLIOTEKA KRYTYKI LITERACKIEJ KWARTALNIKA „NOWY NAPIS”
RADA NAUKOWA: Marian Kisiel, Józef Maria Ruszar
RECENZJA NAUKOWA: dr hab. Aleksandra Pethe, prof. dr hab. Andrzej Sulikowski
AUTOR: Wojciech Kudyba
REDAKCJA: Anna Kędroń
KOREKTA: Natalia Hipnarowicz, Aleksandra Luberda
PROJEKT TYPOGRAFICZNY: Marcin Bruchnalski
OKŁADKA: Adam Gutkowski
SKŁAD I ŁAMANIE: Alicja Stępniak