Wydawnictwa / Biblioteka Krytyki Literackiej / Uwierzyć słowom. O poezji Jerzego Lieberta

Niniejsze studium jest udaną próbą odczytania zarówno wierszy, jak i koncepcji twórczości autora Kołysanki jodłowej. Napisane jest z pasją i opiera się na trafnie dobranym materiale. Będzie interesującą lekturą dla miłośników poezji, którzy nie poznali dotychczas biografii i poezji Jerzego Lieberta, a także dla tych, którzy poszukują nowego odczytania jego dzieła.

Książka jest też krytycznym i ważnym głosem w sprawie "religijności" poety i poezji. Narrację wypełniają błyskotliwe interpretacje najważniejszych wierszy autora Drugiej ojczyzny. Czytelnik znajdzie w niej wiele kapitalnych i odkrywczych wniosków. Pozna też historię indywidualnych zmagań poety o autentyczne bycie, które pozwala docierać do ożywczych źródeł nie tyle tworzenia, co stwarzania.

Wiersze Lieberta - nieomal 100 lat po śmierci poety w bardzo młodym wieku - wciąż są pozytywną odpowiedzią na możliwość odzyskania wagi i wartości słów.

prof. dr hab. Zbigniew Chojnowski


Talent poetycki Jerzego Lieberta doceniło wielu znakomitych kryty- ków, akcentując różne aspekty jego twórczości. Obiektywną wartość tej poezji dostrzegano w doskonałości jej artystycznego kształtu (Irena Sławińska), we wpisaniu w nią dramatu ludzkiej egzystencji (Zbigniew Bieńkowski, Stefan Frankiewicz) albo w jej oryginalności, polegającej bądź na zgodności z dogmatyką (Jan Kott), bądź na dynamizmie prezentowanej postawy człowieka (Stefania Skwarczyńska, Jacek Łukasiewicz). Nie zabrakło także głosów interpretujących lirykę Lieberta jako dziennik zmagania się z chorobą (Iwona Smolka) czy rejestrację wzruszeń religijnych (Bronisław Mamoń) lub duchowego rozwoju (ksiądz Stefan Misiniec, Marcin Całbecki, Piotr Nowaczyński), a odczytania wątków huculskich (Janusz Pasterski), dramatycznych (Joanna Warońska) oraz entomologicznych (Magdalena Kokoszka) otwierają dalsze poszukiwania. Podjęcie przeze mnie przed laty kwestii transcendencji w życiu i twórczości Lieberta miało na celu refleksję nad doświadczeniem uchylającym się artykulacji, wymykającym się przekazowi, jawiącym się jednocześnie jako proces samouświadomienia, a nawet konstytuowania się człowieka-poety. W moim przekonaniu, w kontekście Liebertowskiej teorii habitusu poetyckiego, kategorie poetyckie nabierają charakteru egzystencjalnego, realizując podstawowe dla poety założenie o integralności życia i twórczości. Odwołania do biografii Lieberta nie stanowią ostatecznej determinanty interpretacyjnej, niemniej wynikają z koncepcji habitusu i przekonania, że biografia jest integralnym czynnikiem procesu twórczego. Również w niniejszym szkicu ta perspektywa pozostaje zachowana ze względu na koncepcje samego poety.

Jerzy Liebert to poeta pod każdym względem osobny. Historia jego życia nie obfituje w wielkie przygody, dalekie podróże ani płomienne romanse, raczej prowokuje do refleksji siłą pasji, z jaką twórca odnosił się do każdego wydarzenia i każdej osoby. Ta intensywność bycia, ontologiczna zachłanność manifestowała się od pierwszych, młodzieńczych wierszy. Wtedy można ją było dostrzegać w żywiołowym witalizmie, w dynamice uchwyconych procesów natury, w barwach, blaskach i błyskach. U schyłku życia natomiast, w wierszach ostatnich, przejawiała się w uporze, nieustępliwości dowodzenia swoich racji i dochodzenia swoich praw, w godności odchodzenia z tego świata. Godności, jaka wynikać może właśnie z afirmacji życia (jakkolwiek paradoksalny zdaje się ten związek przyczynowo-skutkowy). Faktograficznie rzecz ujmując, Liebert to niedoszły absolwent polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, poeta kręgu Skamandra, przyjaciel Jarosława Iwaszkiewicza, księdza Władysława Korniłowicza i siostry Marii Gołębiewskiej, tłumacz wierszy Aleksandra Błoka i Siemiona Nadsona, dramatu Woyzeck Georga Büchnera. Stefan Napierski, jeden z krytyków literackich dwudziestolecia międzywojennego, uważał, że nie znał innego poety, który by „tak nieprzejednanie i z tak czystym wynikiem artystycznym zmagał się o rację istnienia świata, nie o samo przetrwanie, lecz o prawo istnienia na ziemi”.

Anna M. Szczepan-Wojnarska
 

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kanon Polski

BIBLIOTEKA KRYTYKI LITERACKIEJ KWARTALNIKA „NOWY NAPIS”
RADA NAUKOWA: Marian Kisiel, Wojciech Kudyba, Józef Maria Ruszar
RECENZJA NAUKOWA: Zbigniew Chojnowski, Paweł Tański
REDAKTOR NAUKOWY KSIĄŻKI: Wojciech Kudyba
AUTOR: Anna M. Szczepan-Wojnarska
REDAKCJA: Adrian Kyć
KOREKTA: Natalia Hipnarowicz, Marek Urbaniak
PROJEKT TYPOGRAFICZNY: Marcin Bruchnalski
OKŁADKA: Adam Gutkowski
SKŁAD I ŁAMANIE: Alicja Stępniak