Wydawnictwa / Biblioteka Krytyki Literackiej / Żywe ryby na piasku. Poeci londyńskich „Kontynentów"

Słowo wstępne

„Tajemniczy młodzi o barwnych, niemal powieściowych życiorysach” – tak określiła ich Maria Danilewicz-Zielińska, autorka Szkiców o literaturze emigracyjnej. Czesław Miłosz uważał, że pierwszą książką, jaką powinni wydać, jest nie antologia wierszy, ale antologia biografii. Tragicznych, ale fascynujących biografii.

O kim mowa? O poetach londyńskich „Kontynentów”. Przedstawiamy ich w podwójnym ujęciu: grupowym (wcześniejszym) i indywidualnym (późniejszym). Stanowili szczególną grupę literacką, która jako pierwsza w dziejach polskiej literatury dojrzewała i debiutowała na obczyźnie – w Londynie na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku. Zwykle pisarze emigracyjni początki swojej twórczości mieli w ojczystym kraju, kontynuując ją później na obczyźnie. U poetów „Kontynentów” było więc inaczej.

Czas, przyszłość, czyli – jak powiedział Norwid – „korektorka wieczna” ocenia najbardziej miarodajnie. Teraz, po latach, widać, którzy poeci stali się najwybitniejszymi z grupy i oni stanowią osnowę niniejszej monografii. Są to: Andrzej Busza, Bogdan Czaykowski, Adam Czerniawski, Jan Darowski, Florian Śmieja. Mają bogaty dorobek literacki, a o ich twórczości powstały już odrębne opracowania książkowe, co pokazuje bibliografia podmiotowa i przedmiotowa. Bibliografia podmiotowa uwzględnia tylko książkowe wydawnictwa poetyckie, pomija inne publikacje poetów „Kontynentów”, natomiast bibliografia przedmiotowa zawiera wybór najważniejszych opracowań. „Kontynentowcy” mają na swoim koncie twórczość nie tylko poetycką, ale również krytykę literacką, eseistykę, przekład, a także prozę. Niniejsza książka zasadniczo przedstawia i charakteryzuje ich poezję, a inne rodzaje i gatunki literackie pojawiają się kontekstowo.

W charakterystyce „Kontynentów”, ich genezy i twórczości z okresu grupowego, oprócz wspomnianej „pierwszej piątki”, uwzględnieni zostali jeszcze czterej autorzy należący wówczas do tej literackiej formacji i którzy mieli istotny wpływ na jej organizacyjne oraz artystyczne oblicze. Są to: Janusz Ihnatowicz, Zygmunt Ławrynowicz, Jerzy Sito, Bolesław Taborski. Przyjrzymy się również ich portretom biograficznym.

W 1965 roku w Londynie ukazała się antologia wierszy poetów „Kontynentów” pod tytułem Ryby na piasku, w opracowaniu Adama Czerniawskiego i ze wstępem Juliana Przybosia. Tytuł to parafraza słów „ryba na piasku” z wiersza Argument Bogdana Czaykowskiego. W pierwszej wersji tego utworu (drukowanej we wspomnianej antologii) był jeszcze określnik „żywa”, co pominął Czerniawski – miał prawo – konstruując tytuł książki.

W tytule niniejszej publikacji zostaje on uwzględniony. Mamy więc przed sobą Żywe ryby na piasku. Chcemy przez to zwrócić uwagę, że poeci londyńskich „Kontynentów” – nie wszyscy już w sensie fizycznym, ale poprzez swoją twórczość – nadal żyją, a ta książka ma jeszcze dodatkowo ożywić recepcję i znajomość ich poezji wśród, zwłaszcza młodych, czytelników i miłośników literatury w Polsce.