Wydawnictwa / ROK ROMANTYZMU / Z dziejów literatury i kultury

Tom prezentuje studia i rozprawy Juliana Maślanki (1930-2020) z zakresu literatury, folkloru i tradycji kulturalnych. Rozprawa Tradycje cyrylo-metodiańskie w polskiej literaturze romantycznej traktuje o związkach tradycji apostołów Słowiańszczyzny z kronikarskim podaniem o Piaście, które to związki od przełomu wieków XVIII i XIX znalazły swoje miejsce w piśmiennictwie historycznym i w literaturze. Rozdział Mity historyczne w okresie baroku i oświecenia dotyczy przejawów „mitycznego myślenia” o najdawniejszej przeszłości narodowej, zawartych w przekazach kronikarzy średniowiecznych, a następnie przetwarzanych (nierzadko też wzbogacanych) i upowszechnianych w historiografii polskiej aż po czasy oświecenia. Mityzacja folkloru w pierwszej połowie XIX wieku wynikała z oczekiwań ówczesnych folklorystów i zbieraczy ludowej twórczości ustnej, że w kulturze ludu są zakodowane czy to pierwotny stan narodu, tajemnica jego pierwotnej tożsamości (ducha narodowego), czy też wartości i sensy symboliczne pradawnych epok.

Literatury słowiańskie w wykładach paryskich Mickiewicza to rozprawa prezentująca slawistyczne kompetencje wykładowcy Collège de France oraz jego pogląd na literaturę polską, rosyjską, czeską, serbską (Słowian bałkańskich). Prelegent wysuwa na pierwszy plan omawiane literatury w zależności od przemian historycznych Słowiańszczyzny, a także w związku ze swoją zmieniającą się perspektywą ideową. Historyczne poglądy Mickiewicza omawia autor na podstawie prelekcji paryskich oraz pomniejszych pism historycznych w nawiązaniu do bogatej wiedzy historycznej poety i do jego metodyki historiograficznej. Studium Mickiewicz o despotyzmie rosyjskim, oparte na tekstach III części Dziadów i prelekcji paryskich, uzupełnił autor przeglądem rosyjskich opinii o caryzmie na przełomie wieków XIX i XX.

Z szerokiego dorobku tekstologiczno-edytorskiego autora przedstawiono w książce tryptyk: Uwagi o tekście „Pana Tadeusza”, O tekście „Beniowskiego”, Problemy edytorskie w dramatach Norwida.

Portret zmarłego śmiercią samobójczą po deportacji do Stanów Zjednoczonych młodego poety przynosi tekst Poeta tragiczny – August Antoni Jakubowski (syn Antoniego Malczewskiego). Interpretacje dwóch dzieł z kanonu polskiego romantyzmu zawierają się w rozdziałach: Poemat skrajnego pesymizmu („Maria” Antoniego Malczewskiego) oraz „Krakus” Norwida – misterium narodowe. Badania autora nad motywami podaniowymi są w niniejszej książce reprezentowane przez dwie rozprawy: Kainowa zbrodnia na Wawelskim Wzgórzu (o motywie zbrodni bratobójstwa w dawnych kronikach i w literaturze XIX wieku) oraz Podanie o Walgierzu w historiografii i literaturze – podanie związane z podkrakowskim Tyńcem, zapisane pierwotnie w Kronice wielkopolskiej (XIII wiek), wywodzące się z poematu Waltharius, napisanego prawdopodobnie przez zakonnika z klasztoru benedyktyńskiego w Sankt Gallen.

Rozdział Nauka i niepodległość pod zaborami przedstawia motywacje niepodległościowe polskich uczonych w okresie zaborów oraz bilansuje zasługi patriotyczne badaczy, placówek akademickich, towarzystw naukowych w tej epoce. Szkic Nieco o godności w literaturze dotyczy tytułowego pojęcia jako motywu literackiego: jako moralnej cechy charakteru człowieka, kryterium postawy patriotycznej, „godności pisarza”.

Summary

The volume presents studies and treatises of Julian Maślanka (1930-2020) within the scope of literature, folklore and cultural traditions. The treatise Tradycje cyrylo-metodiańskie w polskiej literaturze romantycznej [Cyril and Methodius Traditions in the Polish Romantic Literature] discusses relations between the traditions of Slavdom apostles and the chronicle message about Piast. At the turn of the 19th century, these relations found their place in historical writing and literature. The chapter Mity historyczne w okresie baroku i oświecenia [Historical Myths in the Ages of Baroque and Enlightenment] concerns manifestations of “mythical thinking” about the oldest national past, contained in messages of mediaeval chroniclers, later transformed (often enriched) and popularised in Polish historiography until the times of the Enlightenment. Mityzacja folkloru w pierwszej połowie XIX wieku [Mythisation of Folklore in the First Half of the 19th Century] resulted from the expectations of the then folklorists and collectors of folk oral works, which assumed that the primary state of the nation, mystery of its primary identity (national spirit) or values and symbolical meanings of primaeval epochs were encoded in folk culture.

Literatury słowiańskie w wykładach paryskich Mickiewicza [Slavonic Literatures in Paris Lectures of Mickiewicz] is a treatise presenting Slavonic competences of the lecturer in Collège de France and his views about Polish, Russian, Czech, Serbian (Balkan Slavs) literatures. The speaker brings the discussed literatures to the fore depending on historical transformations of Slavdom and in relation with his changing ideological perspective. The author presents Historyczne poglądy Mickiewicza [Historical Views of Mickiewicz] on the basis of Paris lectures and less important historical writings in connection with the rich historical knowledge of the poet and his historiographic methodics. The study Mickiewicz o despotyzmie rosyjskim [Mickiewicz about Russian Despotism], based on texts of the third part of Dziady [Forefathers’ Eve] and Paris lectures has been supplemented by the author with a review of Russian opinions about tsarism at the turn of the 20th century.

From the wide textological and editorial works of the author, a triptych is presented in the book: Uwagi o tekście „Pana Tadeusza” [Remarks about “Pan Tadeusz”], O tekście „Beniowskiego” [About the Text of “Beniowski”], Problemy edytorskie w dramatach Norwida [Editorial Problems in Dramas by Norwid].

The text Poeta tragiczny – August Antoni Jakubowski (syn Antoniego Malczewskiego) [The Tragic Poet – August Antoni Jakubowski (the Son of Antoni Malczewski)] brings the portrait of the young poet who is dead because he committed suicide after deportation to the United States. Interpretations of two works from the canon of Polish Romanticism are contained in the chapters: Poemat skrajnego pesymizmu („Maria” Antoniego Malczewskiego) [The Poem of Extreme Pessimism (“Maria” by Antoni Malczewski)] and „Krakus” Norwida – misterium narodowe [“Krakus” by Norwid – the National Mystery Play]. The research of the author concerning message motives are represented in this book by two treatises: Kainowa zbrodnia na Wawelskim Wzgórzu [The Crime of Kain on the Wawel Hill] – about the motive of fratricide in old chronicles and literature from the 19th century – and Podanie o Walgierzu w historiografii i literaturze [The Message about Walgierz in Historiography and Literature] – the message connected with Tyniec near Krakow, presented originally in Kronika wielkopolska [The Chronicle of Greater Poland] (from the 13th century), derived from the poem Waltharius and written probably by a monk from the benedictine monastery in Sankt Gallen.

The chapter Nauka i niepodległość pod zaborami [Science and Independence in the Time of Annexations] discusses the independence motivation of Polish scholars in the time of annexations, and assesses patriotic merits of researchers, academic units, scientific associations in this epoch. The outline Nieco o godności w literaturze [Some Remarks about Dignity in Literature] concerns the title concept as a literary motive – as a moral characteristic of the man, criterion for patriotic attitude, “dignity of the writer”.

***

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania Kanon Polski.

Wydawca: Księgarnia Akademicka
Miejsce i rok wydania: Kraków 2021
ISBN: 978-83-8138-539-8