Czytelnia / Jan Bielatowicz
Jan Bolesław Bielatowicz (ur. 16 listopada 1913 w Nisku, zm. 27 listopada 1965 w Londynie) – prozaik, poeta, publicysta, krytyk literacki, redaktor, bibliograf, oficer Polskich Sił Zbrojnych, działacz polityczny.
W 1930 zadebiutował (jako siedemnastolatek) na łamach czasopisma „Nasze życie”, wierszem pt. Pieśń młodzieży. W 1931 redagował już pismo tarnowskiej młodzieży „Czyn”, którego był współzałożycielem. Studiował filologię polską i prehistorię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czasie studiów należał do krakowskiego Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska. Został też wybrany prezesem Koła Naukowego Polonistów.
Jego wiersze, szkice i recenzje literackie drukowane były na łamach „Głosu Podhala”, krakowskiego tygodnika „Powściągliwość i Praca”, żywieckiego kwartalnika „Gronie”, ukazującego się w Poznaniu studenckiego pisma „Głos”, tygodnika „Wielka Polska” i wspomnianego wcześniej „Czynu”. W 1937 uzyskał tytuł magistra polonistyki. Pracował dalej jako dziennikarz. Publikował w takich pismach jak: „Głos Narodu”, „Prosto z Mostu”, „Orędownik” (pismo poznańskie). Opracował i wydał antologię poezji ludowej (słowo wstępne napisał prof. Stanisław Pigoń).
Jako podchorąży rezerwy służył w 5 pułku strzelców podhalańskich. Po kampanii wrześniowej, 21 września 1939 przekroczył granicę węgierską. Został internowany w obozie Kisbodak. Od stycznia do kwietnia 1940 działał w biurze organizującym przerzuty polskich żołnierzy na teren Francji. W kwietniu został aresztowany i osadzony w karnym obozie w Komárom, skąd uciekł i przez Jugosławię i Turcję przedostał się do Palestyny.
W Hajfie wstąpił do Armii Polskiej na Wschodzie. Był żołnierzem 3 Batalionu Brygady Strzelców Karpackich. Brał udział w walkach na terenie Libii i obronie Tobruku.
Nie zrezygnował z działalności literackiej i publicystycznej; pisał reportaże, artykuły i wiersze ogłaszane w polskich pismach: „Przy kierownicy w Tobruku” czy „Gazecie Polskiej”, a od 1942 w „Orle Białym”. W 1942 został skierowany na kurs do Szkoły Podchorążych Rezerwy na Bliskim Wschodzie. Jego aktywność pisarska została zauważona przez dowództwo, w wyniku czego został czasowo zwolniony z wojska i pracował jako redaktor w dzienniku „Kurier Polski w Bagdadzie”, który ukazywał się od grudnia 1942 do sierpnia 1943.
Powrócił do swego 3 Batalionu i brał z nim udział w kampanii włoskiej (w tym w bitwie o Monte Cassino, po której otrzymał Krzyż Walecznych). 27 października 1944 roku był wśród żołnierzy, którzy zdobyli Predappio, rodzinne miasto Benito Mussoliniego i należący do niego zamek Rocca delle Caminate.
Cały czas współpracował z redakcjami „Orła Białego” i „Dziennika Żołnierza APW” (Armii Polskiej na Wschodzie), zbierał i dokumentował poetycką twórczość polskich żołnierzy. W latach 1944–1946 opracował i opublikował cztery tomy antologii poezji, której autorami byli przeważnie żołnierze II Korpusu.
Po zakończeniu wojny pozostał we Włoszech, a w 1946 wyjechał do Wielkiej Brytanii. Przebywał najpierw w obozach żołnierskich Freckenham i w Chippenham (do 1948), potem – po demobilizacji – podjął pracę w Katolickim Ośrodku Wydawniczym „Veritas”. Początkowo pracował fizycznie jako pakowacz i ekspedytor, później jako kierownik literacki tygodnika społeczno-kulturalnego „Życie” i redaktor Tygodnika Katolickiego „Gazeta Niedzielna” (1949-1951). W 1951 został redaktorem naczelnym „Życia” (do 1955). Od 1955 kierował „Biblioteką Polską”, serią książek wydawanych przez „Veritas”. Został też redaktorem miesięcznika „Droga” (1954–1956). Później nawiązał współpracę z ukazującym się w Paryżu miesięcznikiem „Horyzonty” (kierował działem kulturalnym). Jego artykuły ukazywały się zarówno w pismach, w których pracował, jak i w „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”, „Tygodniu Polskim” czy „Wiadomościach”.
Przez wiele lat gromadził i opracowywał dokumenty dotyczące szlaku bojowego Armii Polskiej na Zachodzie i, co pewien czas, publikował wyniki swojej pracy. Był także współpracownikiem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, dla której recenzował książki wydawane w kraju i na emigracji.
Należał do emigracyjnego Stronnictwa Narodowego (był w jego Komitecie Politycznym). W 1963 został wybrany do Rady Jedności Narodowej.
Został odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami i Medalem Wojska (czterokrotnie). Otrzymał też Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino i pamiątkowe odznaczenia brytyjskie. Pośmiertnie nadano mu Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.
Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie przyznał mu w 1955 nagrodę dla krytyka literackiego. W 1961 londyńskie „Wiadomości” przyznały mu nagrodę za Książeczkę (tomik wspomnieniowych opowiadań z dziecięcych i młodzieńczych lat w Tarnowie), jako najlepszą książkę roku wydaną na emigracji.
Wybrane publikacje
- 1946 Bibliografia druków polskich we Włoszech 1.09.1939 – 1.09.1945; Rzym
- 1946 Ramię pancerne 2. Polskiego Korpusu. Album fotografii 2. Warszawskiej Dywizji Pancernej; tekst polski: Jan Bielatowicz, Rzym
- 1947 Passeggiata. Szkice włoskie; wyd.: Instytut Literacki, Rzym
- 1947 Brygada Karpacka; wyd.: Instytut Literacki, Rzym
- 1949 3. Batalion Strzelców Karpackich; Londyn
- 1954 Laur Kapitolu i wianek ruty. Na polach bitew Drugiego Korpusu; opowiadania i reportaże, wyd.: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, Londyn
- 1961 Książeczka; opowiadania, wyd.: „Veritas”, Londyn
- 1964 Gaude Mater Polonia. Gawęda; wyd.: Instytut Literacki, Paryż
- 1964 La situation tragique de l'Eglise de Pologne; Beyrouth
- 1965 Roman Dmowski jako pisarz; Londyn
- 1965 Opowiadania starego kaprala; wyd.: „Veritas”, Londyn
- 1970 Literatura na emigracji; wybór recenzji i felietonów, wyd.: Polska Fundacja Kulturalna, Londyn (wydanie pośmiertne)
- 1986 Książeczka ; Opowiadania starego kaprala. Instytut Wydawniczy „Pax” Warszawa 1986
Źródła internetowe
