Czytelnia / Stanisław Witkiewicz
Stanisław Witkiewicz (ur. 21 maja 1851 roku w Poszawszu, zm. 5 września 1915 roku w Lovranie) – malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki, a także twórca oraz popularyzator stylu zakopiańskiego.
Pochodził z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Nieczuja. Podczas powstania styczniowego pełnił rolę kuriera, jak również zaopatrzeniowca oddziałów partyzanckich. Powstanie było wspierane też przez jego ojca oraz matkę, a także dwoje starszego rodzeństwa. Po nieudanej insurekcji rodzice Witkiewicza zostali skazani na zesłanie do Tomska. Tam też udali się ze Stanisławem i dwojgiem młodszych dzieci, aby nie rozłączać rodziny. Przyszły malarz przebywał w Tomsku do 1868 roku, pobierając pierwsze lekcje rysunku. Studiował na Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu (1869–1871), a także w Monachium (1872–1875). Okres monachijski był dlań ciężki; miał niski status materialny, w dodatku zachorował na gruźlicę. W 1875 roku powrócił do Warszawy, gdzie wraz z Adamem Chmielowskim, Józefem Chełmońskim i Antonim Piotrowskim zajął malarską pracownię w Hotelu Europejskim. Witkiewicz nawiązywał kontakty z wieloma artystami, jak również pisarzami. Poznał, między innymi Helenę Modrzejewską, Bolesława Prusa czy Henryka Sienkiewicza. Autor Ogniem i Mieczem zapewnił mu dofinansowanie działalności artystycznej w postaci stypendium. Mieszkając w stolicy, Stanisław wyjechał na dwa lata do Marienbadu, Merano oraz Monachium (1881–1882). Od 1884 roku był kierownikiem artystycznym tygodnika literacko–artystycznego „Wędrowiec”. Zajmował się też krytyką artystyczną, tworząc jej nowoczesne podstawy. W 1890 roku osiadł w Zakopanem, gdzie zafascynowany tamtejszą sztuką ludową stworzył teorię stylu zakopiańskiego. Projektował architekturę i wnętrza zakopiańskich willi, takich jak na przykład: Koliba, Dom pod Jedlami, Pepita (później Łada), Korwinówka (obecnie Oksza), Zofiówka. Stworzony styl opisał w publikacjach: Styl zakopiański. Zeszyt I. Pokój jadalny (1904), Styl zakopiański. Zeszyt II. Ciesielstwo (1910). Napisał powieść–reportaż Na przełęczy, która wpierw publikowana była fragmentami w prasie, a dopiero w 1891 roku została wydana w całości (pisarz opatrzył ją nowym wstępem trzynaście lat później). Witkiewicz w malarstwie był teoretykiem realizmu, w praktyce malując przede wszystkim pejzaże tatrzańskie i sceny z powstania styczniowego. Za swą działalność na rzecz miasta został mianowany honorowym obywatelem Zakopanego. Zmarł na gruźlicę w Lovranie na półwyspie Istria (1915).
Wybrana twórczość:
Publikacje:
- Na przełęczy, 1891 (powieść, reportaż)
- Styl zakopiański. Zeszyt I. Pokój jadalny, 1904
- Styl zakopiański. Zeszyt II. Ciesielstwo, 1910
Pośmiertne:
- Myśli, 1923
- Mickiewicz jako kolorysta, 1947
- Listy do syna, 1959
- Chrześcijaństwo i katechizm, 1960
- Sztuka i krytyka u nas, 1971
- Wybór pism estetycznych, 2009
- Matejko, 2018
Obrazy:
- Trójka Syberyjska – Na Uralu, 1876,
- Czarny Staw – kurniawa
- Wiatr halny
- Zachód słońca na morzu
- Mgła wiosenna
- Zima w Tatrach – Pejzaż zimowy w Tatrach, 1907–1908
- Gniazdo zimy, 1907–1908
- Owce we mgle
- Portret Maksymiliana Gierymskiego, prawdopobnie 1872
- Dwór w Urdominie, 1873
- Oficyna w Urdominie, 1873
- Na pastwisku, 1875
- Orka, 1875
- Postój pod skałami, prawdopodobnie 1876
- Wąskie wrota, 1877
- Młynek, 1877
- Pogrzeb na wsi, 1878
- Ranny powstaniec, 1881
- Powstaniec zabity, 1882
- Na jarmarku, 1882
- Widok Bałtyku pod Połągą, 1885
- Zachód słońca na morzu, 1887
- Powrót z połowu
- Morze z łódeczką
- Wawel od strony Wisły, 1903
Projekt architektury i wnętrza zakopiańskich willi:
- Koliba, projekt 1891–1892, rok budowy 1892–1892
- Dom pod Jedlami, rok budowy 1897
- Pepita (później Łada), rok budowy 1893–1894 (willa spłonęła 15 stycznia 1928 roku)
- Korwinówka (obecnie Oksza), rok budowy 1895–1896 (obecnie własność Muzeum Tatrzańskiego)
- Zofiówka, rok budowy 1895–1896 (spłonęła w 1946 roku)
- Kaplica Najświętszego Serca Jezusowego w Jaszczurówce, projekt
- Witraż w kaplicy w Jaszczurówce, projekt
- Witraż w kościele Świętej Rodziny w Zakopanem, projekt
Źródła internetowe:
Stanisław Witkiewicz - Życie i twórczość | Artysta | Culture.pl
