Czytelnia / Zdzisław Najder

Zdzisław Marian Najder (ur. 31 października 1930 w Warszawie, zm. 15 lutego 2021) – polski historyk literatury, profesor nauk humanistycznych, wykładowca m.in. Uniwersytetu Columbia i Uniwersytetu Yale’a, opozycjonista w czasach PRL, założyciel Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, w latach 1982–1987 dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

W latach 1945–1947 uczęszczał do gimnazjum i liceum im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim. Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie.

W 1952 roku ukończył studia w zakresie filozofii, a w 1954 roku w zakresie historii literatury polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Później studiował na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie zdobył kolejno tytuły licencjata, magistra i, w 1970 roku, doktora literatury polskiej i filozofii. W 1977 roku uzyskał habilitację z literaturoznawstwa, a w 1998 roku prezydent RP nadał mu tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych.

Od 1952 do 1957 roku był pracownikiem naukowym w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. W latach 1957–1959 i 1969–1981 członek redakcji miesięcznika „Twórczość”. W 1958 roku został pracownikiem naukowo-dydaktycznym w Katedrze Estetyki UW, skąd w 1959 roku został zwolniony. W latach 1965–1997 był wykładowcą literatury polskiej i angielskiej oraz filozofii na uniwersytetach zagranicznych (m.in. Columbia i Yale’a). Od 1997 roku był pracownikiem naukowo-dydaktycznym w Wyższej Szkole Języków Obcych i Ekonomii w Częstochowie, a także w Instytucie Filologii Angielskiej Uniwersytetu Opolskiego. W 2003 przeszedł na emeryturę. Był profesorem zwyczajnym i wykładowcą Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie.

Wśród jego zainteresowań badawczych była między innymi twórczość Josepha Conrada. W 1983 roku ukazała się jego biografia Conrada Joseph Conrad: A Chronicle, uznana przez niektórych krytyków za jedną z ważniejszych pozycji poświęconych pisarzowi.

Działał w polskiej opozycji demokratycznej. Na przełomie lat 1975/1976 założył Polskie Porozumienie Niepodległościowe. W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. We wrześniu 1980 roku przystąpił do „Solidarności”. W momencie wprowadzenia stanu wojennego w Polsce przebywał w Oksfordzie, nie zdecydował się na powrót do Polski i dzięki rekomendacji Jana Nowaka-Jeziorańskiego został dyrektorem polskiej sekcji Radia Wolna Europa. Nieprawomocnym wyrokiem sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego z 28 maja 1983 roku został skazany zaocznie na karę śmierci za rzekome szpiegostwo na rzecz amerykańskich służb wywiadowczych, dokonywane podczas swojego zamieszkiwania w Polsce i za granicą, oraz orzeczono wobec niego pozbawienie praw publicznych i konfiskatę mienia. Wyrok uchylono w 1989 roku. Na stanowisku szefa polskiej sekcji pozostał do 1987 roku.

Po upadku PRL w 1989 roku powrócił do Polski, był doradcą Lecha Wałęsy i Jana Olszewskiego. W listopadzie 2016 przystąpił do stowarzyszenia Europejscy Demokraci.

Od 1956 do 1983 roku należał do Związku Literatów Polskich. W 1957 i 1958 roku uczestniczył w spotkaniach Klubu Krzywego Koła; w 1958 roku został członkiem PEN Clubu. W latach 1991–1993 był prezesem Klubu Atlantyckiego, a 1992–1997 Instytutu Obywatelskiego. 30 kwietnia 2009 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego powołał go na członka pierwszej kadencji (2009–2013) Rady Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Był prezesem Klubu Weimarskiego w Warszawie, a także członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989) i Polskiego Towarzystwa Conradowskiego (od 1994).

Odznaczenia:

•  Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 1983, nadany przez władze RP na uchodźstwie
• Odznaka Honorowa „Bene Merito” – 2010
• Kawaler Legii Honorowej – Francja, 2005
• Nagroda im. Adama Mickiewicza przyznawana przez Trójkąt Weimarski (2009)

Publikacje:

• Conrad w oczach krytyki światowej, PIW, 1974
• Życie Josepha Conrada Korzeniowskiego, (dwa tomy), PIW, 1980
• Conrad wśród swoich, PIW, 1996
• Patrząc na Wschód. Eseje 1975 – 2008, KEW, 2008
• Listy 1957-1985, Narodowe Centrum Kultury, 2014
• Węzły pamięci niepodległej Polski, Znak, 2014
• Wartości i oceny, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015
• Etos rycerski, Scholar, 2016
• Piłsudski do czytania, Znak Horyzont, 2016

Źródła:

https://dzieje.pl/postacie/zdzislaw-najder

http://sppwarszawa.pl/czlonkowie/zdzislaw-najder/