1.
Spróbuję sformułować kilka refeksji nad ideowymi i aksjologicznymi podstawami poezji w kontekstach dawnego i współczesnego myślenia o niej i określania jej odrębności językowo-poznawczej oraz specyfki oddziaływania. Jedno z pytań brzmi: czy wiersz jest mową ideową, mową idei i jakie wartości ją konstytuują, a jednocześnie jakie wartości ona tworzy, wyzwala, umacnia?
2.
Ryszard Nycz współczesną sytuację badacza literatury, języka i kultury określił jako nieprzejrzystą, pozbawioną precyzyjnie zdefniowanych kategorii, jak również możliwości całościowego ogarniania obszarów penetrowanych poznawczo. Krakowski projektodawca kulturowej teorii literatury stwierdza:
Wszystko wskazuje […] na to, że nie ma powrotu do przejrzystego podziału ludzkich władz i dyspozycji przez starożytnych; skazani jesteśmy na egzystowanie i poznawanie z wewnętrznej, partykularnej perspektywy, zanurzeni w palimpsestowej sieci przechodzących w siebie porządków (i nieporządków) rzeczywistości […].
Diagnoza warunków poznawania na progu XXI wieku powstała z poczucia niemocy wobec faktycznego nadmiaru obiektów, które mogą lub powinny być zbadane. Ilość przechodzi w chaos. Jednakże wielość zjawisk do obserwacji i analizy nie oznacza, że każde z nich jest rewelacją i reprezentuje osobną, wyjątkową czy też precedensową logikę, historię, aksjologię. Zasób idei i wartości z punktu widzenia podmiotu poznającego jest ograniczony, to zrozumiałe. Posiadanie idei, jak również wyznawanie i praktykowanie danych wartości jest wykładnikiem wolnej woli oraz podmiotowości człowieka, a co więcej, warunkuje zdolność do twórczości.
Całość w pliku pdf.
Esej pochodzi z: „Topos. Dwumiesięcznik literacki", 2015, nr. 5.
