Wydawnictwa / Biblioteka Krytyki Literackiej / Pisarz idei. Proza Bronisława Wildsteina

Proza Bronisława Wildsteina doczekała się wielu laurów (w tym prestiżowej nagrody Kościelskich). Poszczególne książki pisarza zawsze mogły liczyć na komentarze recenzentów. Nie zmienia to jednak faktu, że autor Doliny Nicości funkcjonuje na naszej scenie literackiej jako „pisarz wyklęty”,   tomy jego prozy mają status „książek zbójeckich”. Także – a może zwłaszcza – w uniwersytetach. Choć odbyła się niegdyś w Bibliotece Raczyńskich konferencja poświęcona twórczości Wildsteina, wciąż brak historyczno-literackich opracowań poświęconych jego literackim dokonaniom. Zamiast nich często natrafiamy na stereotypy i etykiety. Czy zmieni ten stan praca Macieja Woźniaka? – Tego oczywiście nie wiemy, z całą pewnością warto jednak pogratulować odwagi i determinacji młodemu krytykowi, który przygotował pierwszą obszerną monografię poświęconą najważniejszym utworom autora Czasu niedokonanego.

Ma ona charakter aspektowy. Oznacza to, że monografista – uwzględniając pełne spektrum twórczości pisarza – przyjrzał się z bliska jedynie tym utworom, które uznał za najbardziej reprezentatywne. A także to, że wybrał jeden aspekt twórczości prozaika – taki, który niby soczewka skupia pewne istotne jej cechy. Z wyborami, jakie podjął, można oczywiście dyskutować, wydaje się jednak, że nie brakuje w dysertacji Woźniaka żadnego z ważnych tomów prozy Wildsteina, przekonuje też decyzja młodego krytyka, by obejrzeć dokonania pisarza przez pryzmat genologii. Teza, która staje się osią konstrukcyjną rozprawy, jest jasna: Wildstein to pisarz, który chętnie posługuje się konwencjami gatunkowymi prozy popularnej, by przekroczyć zastane formy, nasycić je żywiołem etyczno-refleksyjnym i skierować dyskurs prozatorski w stronę powieści idei.

***

Streszczenie

Choć Bronisław Wildstein to postać powszechnie znana, kojarzony jest przede wszystkim z dziennikarstwem i publicystyką, z działalnością dawnej opozycji antykomunistycznej i z krakowskim Studenckim Komitetem Solidarności. Jednak Wildstein jest również pisarzem, i to niezwykle płodnym. Wydał łącznie siedem powieści i dwa zbiory opowiadań (począwszy od 1989 roku i debiutanckiej książki Jak woda). Jego debiut prozatorski został uhonorowany Nagrodą Fundacji im. Kościelskich, jednym z najbardziej prestiżowych polskich laurów literackich. Z kolei za Dolinę Nicości otrzymał autor Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza. Wśród innych najważniejszych utworów Wildsteina można wskazać Czas niedokonany, Mistrza czy też dzieła, których fragmenty znalazły się w tej książce: Ukrytego i tom opowiadań O zdradzie i śmierci.

Co łączy wszystkie prozatorskie dokonania Wildsteina? Wykorzystywanie rozmaitych konwencji gatunkowych (od powieści psychologicznej przez esej historyczny i sagę rodzinną aż po kryminał) w celu ukonstytuowania filozoficznego dyskursu traktującego o uniwersalnych problemach etycznych oraz historiozoficzna refleksja dotycząca naszej współczesnej rzeczywistości.

Problem zdrady i jej wpływu na moralną koherentność człowieka. Nihilizm trawiący naszą cywilizację i usuwający ze współczesnego języka pojęcia dobra i zła. Manipulacje mediów i intrygi ludzi u szczytów władzy wpływające na nasze postrzeganie świata. To tylko niektóre z tematów podejmowanych w prozie Wildsteina. Nie stanowi ona jedynie artystycznej kontynuacji jego felietonistyki, choć twórczość beletrystyczną i publicystyczną autora łączy jednia powtarzających się idei. Omawiana w niniejszej książce fikcja literacka to jednak oddzielny byt. Świat idei i gatunków prozatorskich. Świat, do którego warto wkroczyć.

Summary

Although Bronisław Wildstein is a well-known figure, he is associated primarily with journalism and the activism of the former anti- -communist opposition, as well as with the Student Committee of Solidarity in Kraków. However, Wildstein is also an extremely prolific writer. He has published a total of seven novels and two collections of short stories (beginning in 1989 with his book debut Jak woda [Like water]). His prose debut was honoured with the Kościelski Award, one of the most prestigious Polish literary prizes, whereas for Dolina Nicości [The Valley of Nothingness] the author received the Józef Mackiewicz Award. Wildstein’s other most important works are An Imperfect Time, Mistrz [The Master], or the works, the fragments of which are included in this book: Ukryty [Hidden] and the collection of stories O zdradzie i śmierci [On betrayal and death].

What do all Wildstein’s prose works have in common? The use of various genre conventions (from a psychological novel, through a historical essay and a family saga to a detective story) in order to constitute a philosophical discourse on universal ethical problems and historiosophical reflection on the contemporary reality.

The problem of betrayal and its influence on the moral coherence of man. Nihilism consuming our civilization and removing the concepts of good and evil from the contemporary language. The manipulation in the media and the scheming of the people of power influencing our perception of the world. These are just some of the themes covered in Wildstein’s prose. It is not only an artistic continuation of his journalistic writing, although the author’s fiction and journalistic works are united by the same ideas. But the literary fiction discussed in this book is a separate entity. It is a world of ideas and prose genres. A world worth entering.

***

O autorze

Maciej D. Woźniak – literaturoznawca, krytyk literacki i filmowy, autor książek, artykułów naukowych i popularnonaukowych oraz recenzji i szkiców poświęconych polskiej literaturze współczesnej oraz kinematografii. Pisał między innymi o twórczości Marka Nowakowskiego, Bronisława Wildsteina, Antoniego Libery i Krzysztofa Kuczkowskiego. Obronił doktorat z literaturoznawstwa na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie na podstawie rozprawy poświęconej prozie Bronisława Wildsteina. Autor monografii „Podróż przez rzeczywistość” dotyczącej twórczości Marka Nowakowskiego. Publikował w takich pismach, jak „Arcana”, „Topos”, „Nowy Napis”, „Śląsk”, „Fronda LUX” czy „Nowe Książki”.

***

Wydawca: Instytut Literatury
Miejsce i rok wydania: Kraków 2021
Redakcja językowo-stylistyczna: Anna Hajduk
Korekta: Marek Urbaniak, Katarzyna Curyło
Skład i łamanie: Alicja Stępniak
ISBN 978-83-66765-93-1