Czytelnia / Andrzej Gronczewski
Andrzej Gronczewski (ur. 3 października 1940 roku w Warszawie, zm. 14 lipca 2019 roku) – profesor doktor habilitowany, eseista, historyk literatury i edytor.
Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącym imienia Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, a następnie kontynuował edukację w stołecznym Liceum imienia Władysława IV. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Debiutował jako prozaik na łamach „Współczesności” opowiadaniem Laboratorium (nr 22, 1960). Pierwszą recenzję książkową pod tytułem Bez retuszu dotyczącą książki Grzegorza Timofiejewa Człowiek jest nagi opublikował w „Nowej Kulturze” (nr 3, 1961). Po uzyskaniu tytułu magistra (1963) obejmował stanowisko asystenta (później starszego asystenta) na Wydziale Filologii Polskiej UW. Współpracował z Polskim Radiem. Przygotował dla tejże rozgłośni ponad 400 audycji, w tym cykle krytycznoliterackie, na przykład Tysiąc znaczeń w jednym wierszu (1970–1975). Eseje, artykuły, szkice literackie oraz recenzje zamieszczał, w między innymi: „Współczesności” (1963, 1965–1966), „Kulturze” (1966–1972), „Ruchu Literackim” (1967), „Nowych Książkach” (1967–1968), „Miesięczniku Literackim” (1967, 1985–1989, tu cykl Poezja i życie praktyczne), „Polonistyce” (1967), „Tygodniku Kulturalnym” (1967) „Życiu Literackim” (1968), „Poezji” (1968–1972, 1977–1983), „Literaturze” (1980). Kierował redakcją działu historyczno–literackiego „Przeglądu Humanistycznego” (1970–1985). Obronił pracę doktorską i otrzymał stanowisko adiunkta w Instytucie Literatury Polskiej UW (1972). W latach 70. pracował jako wykładowca literatury, a także lektor języka polskiego na Uniwersytecie imienia Johanna Wolfganga von Goethego we Frankfurcie nad Menem (RFN). W tym czasie odbył wiele podróży po krajach europejskich. Z czasem powrócił na Uniwersytet Warszawski, był opiekunem naukowym Warszawskiego Koła Polonistów. Został członkiem Związku Literatów Polskich (1976), jak również Stowarzyszenia Przyjaciół Harendy i Twórczości Jana Kasprowicza (1979). Otrzymał posadę kierownika działu eseistyki i krytyki literackiej w redakcji miesięcznika „Poezja” (1985–1990). Prowadził wykłady o literaturze polskiej na Uniwersytecie Otwartym przy UW (1987–2001) oraz wykłady o związkach literatury i muzyki w Instytucie Muzykologii UW (1996–1997). Na podstawie rozprawy Wojna bez końca. (Studia opoezji – wobec wojny i okupacji. Wybrane idee i motywy) habilitował się na UW (1991). Artykuły, recenzje i felietony drukował ówcześnie do wielu czasopism, takich jak: „Nowy Świat” (1992, tu cykl felietonów Miejsce dla słowa), „Sycyna” (1997), „Regiony” (1997), „Przegląd Filozoficzno–Literacki” (2005, 2009). Otrzymał stanowiska profesora UW (1995), a także profesora Akademii Humanistycznej imienia Aleksandra Gieysztora w Pułtusku. Uzyskał też tytuł naukowy profesora (2002). Otrzymał nagrodę czasopisma „Poezja dzisiaj” za całokształt twórczości literackiej (2003). Był przewodniczącym jury w konkursie literackim „O pióro prezydenta Warszawy” (2004–2006) oraz członkiem kapituły następujących nagród: Nagrody UNESCO czasopisma „Poezja dzisiaj” (od 2003), Nagrody Literackiej imienia Jarosława Iwaszkiewicza (od 2005) czy Nagrody Rady Wydziału Polonistyki UW imienia Jana Niecisława Baudouina de Courtenay (od 2008). Wielokrotnie uczestniczył w warszawskim festiwalu literackim „Mironalia” (od 2005). Sprawował funkcję opiekuna naukowego stowarzyszenia Terra Litteraria – Koła Geografów Literatury przy Wydziale Polonistyki UW (2008). Brał udział w wielu konferencjach naukowych, sympozjach literackich, krajowych i zagranicznych. Odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi (1983).
Zainteresowania badawcze:
- Literatura polska XX wieku, szczególnie literatura dwudziestolecia międzywojennego
- Poezja okresu wojny i okupacji
- Eseistyka literacka
- Związki między literaturą polską XX wieku i innymi literaturami europejskimi, a także relacje między literaturą a muzyką i sztukami plastycznymi
- Motywy włoskie w polskiej literaturze współczesnej
Wybrana twórczość:
Publikacje:
- Jarosław Iwaszkiewicz,1972, 1974
- Inicjały i testamenty, 1984
- Wojna bez końca, 1992
- Obiad na ruinach, 1992
- Bardzo straszny dwór, 1999
- Dłonie czasu, 2019
- Ciemne ścieżki i jasne polany, 2021
Redakcja książek zbiorowych:
- Spotkania z Ernestem Hemingwayem, Pułtusk 2003
Wybrane artykuły z ostatnich lat:
- Drzewa i śniegi, [w]: „Integracje” 2006, nr XXXI, s. 95–96
- Moja druga biblioteka, [w]: „Integracje” 2006, nr XXXI, s. 96–98
- Mapy pogody– w dzienniku Jarosława Iwaszkiewicza, „Świętokrzyski Kwartalnik Literacki” 2007, nr 1–2, s. 187–197
- Ciemne ścieżki i jasne polany, [w:] J. Iwaszkiewicz, Dzienniki 1911–1955, t. I, red. i wstęp A. Gronczewski, Warszawa 2007, s. 5–27
- Rozmowy na moście polskim, [w:] Zostanie po mnie…, Warszawa – Kielce 2009, s. 23–34
- Rzeka bólu, [w:] Tatarak – pożegnanie miłości, Warszawa 2009, s. 116–125
Opracowania:
- S. J. Lec, Poezje wybrane, Warszawa 1973
- J. Iwaszkiewicz, Wszystkie owoce świata, Warszawa 1993
- K. I. Gałczyński, Trubadur czasu marnego, Warszawa 1993
- J. Tuwim, Prośba o piosenkę, Warszawa 1993
- M. Pawlikowska–Jasnorzewska, Ranna kobiecość, Warszawa 1994
- J. W. Goethe, Tobie głosu użyczam, Warszawa 1995
- Ch. Baudelaire, Atlas miłosny. Poeci francuscy XX wieku, Warszawa 1996
- W. Gomulicki, Wspomnienia niebieskiego mundurka, Warszawa 1998
- K. I. Gałczyński, Wiersze zebrane, Warszawa 2003
- J. Iwaszkiewicz, Dzienniki 1911–1955, tom I, Warszawa 2007 (oraz opracowanie dwóch kolejnych tomów)
Źródła internetowe:
Nowa Panorama Literatury Polskiej » Andrzej GRONCZEWSKI (nplp.pl)
Zakład Literatury XX wieku - prof. dr hab. Andrzej Gronczewski (uw.edu.pl)
Andrzej GRONCZEWSKI – Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku (ibl.waw.pl)
