Wydawnictwa / Biblioteka Pana Cogito / Być i rozumieć. Rozprawy i szkice z humanistyki hermeneutycznej

Fragment recenzji:
Z wielką przyjemnością czytam teksty Michała Januszkiewicza. A to dlatego, że dysponuje on rzadką umiejętnością pisania jasno o sprawach trudnych, pisania w sposób erudycyjny i jednocześnie osobisty. Widać, iż zna doskonale nie tylko swoją rodzimą dyscyplinę, czyli literaturoznawstwo, ale porusza się swobodnie także w dyscyplinach innych (filozofia, antropologia kulturowa, historia kultury), realizując bliski memu sercu ideał uprawiania humanistyki jako działalności niehonorującej sztucznych podziałów instytucjonalnych. Jest przy tym nastawiony na dialog z innymi badaczami, realizując w praktyce wspaniały ideał hermeneutyki jako nauki uprawianej przez rozmowę z innymi. Ta jedność metody uprawiania humanistyki i faktycznej praktyki badawczej jest uderzająca. Znajduje ona swe potwierdzenie także w konkretnych przykładach stosowania metody interpretacji hermeneutycznej do interpretacji dzieł literackich, które znajdujemy w książce. Jest zatem Januszkiewicz nie tylko wybitnym znawcą problematyki interpretacji, ale także świetnym interpretatorem. W każdej roli pamięta przy tym o etycznym wymiarze interpretacji oraz nauki jako takiej. Powoduje to, iż czyta się go nie tylko jako wybitnego naukowca, ale także jako wrażliwego człowieka.
                                              Prof. dr hab. Andrzej Szahaj

Fragment wstępu:

Fides et ratio – Ateny i Jerozolima

Przekonanie o istnieniu wielowiekowej i nierozerwalnej więzi między hermeneutyką i religią nie powinno wydawać się ani zaskakujące, ani szczególnie odkrywcze. Starożytne hermeneutyczne spory o interpretacje Pisma Świętego między szkołami w Antiochii i Aleksandrii uznać można za fundamentalne zarówno dla chrześcijańskiej filozofii, jak i dla religii. Także współczesne polemiki dotyczące interpretacji zasadnie pozwalają się wywieść z tych wczesnochrześcijańskich źródeł. Czy interpretacja zakorzeniona jest przede wszystkim w języku, w gramatyce (jak sądzili antiocheńczycy), czy raczej wskazuje na sprawy ducha – treści wewnętrzne i ukryte pod postaciami alegorii, symboli i metafor (według aleksandryjczyków)? Także gdy przyjrzymy się wybitnym postaciom związanym z hermeneutyką, jak Orygenes, św. Augustyn, Friedrich Schleiermacher, Martin Heidegger, Hans-Georg Gadamer, Paul Ricœur, dostrzeżemy ich osobiste uwikłanie w sprawy religii i wiary. Nie inaczej dzieje się we współczesnej myśli postsekularnej, a nawet ponowoczesnej, w której zorientowana religijnie hermeneutyka zdaje się wieść prym (wymieńmy tu choćby Richarda Kearneya, Johna D. Caputa, Charlesa Taylora, którego zasadnie należy w tę tradycję również włączyć, czy znanego przede wszystkim na Zachodzie Andrzeja Wiercińskiego, polskiego hermeneutę o międzynarodowej renomie).

* * *
Tytuł książki Być i rozumieć nie odnosi się bezpośrednio (metatekstowo) do żadnego z rozdziałów, ale ma charakter obejmującej je klamry. Wskazuje na hermeneutyczną prawdę, że rozumienie to nic innego jak sposób naszego bycia, dlatego pojęcia bycia i rozumienia są po prostu nierozdzielne.

                               dr hab. Michał Januszkiewicz, prof. UAM

Streszczenie

Być i rozumieć. Szkice z humanistyki hermeneutycznej to kontynuacja projektu humanistyki hermeneutycznej, wyraźnie już zarysowanej w dwóch poprzednich książkach autora: Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie (2012) oraz W poszukiwaniu sensu. Phronesis i hermeneutyka (2016). Tym razem Michał Januszkiewicz koncentruje się przede wszystkim na refleksji, która swe tradycje czerpie nie tyle z samej szeroko pojętej hermeneutyki, co z jej związków z fenomenologią: z fenomenologii hermeneutycznej. Książka podzielona została na trzy części. Pierwsza nosi tytuł Wokół interpretacji; druga – Wobec dyskursów; trzecia wreszcie – Między literaturą, filozofią i religią (wokół Tadeusza Różewicza). Część pierwsza pracy ma znaczenie podstawowe, pokazuje bowiem, że centralnym wymiarem ludzkiej egzystencji jest interpretacja. Pojęcie interpretacji problematyzowane jest tu zarówno w odniesieniu do zagadnień dotyczących (tradycyjnie) interpretacji tekstu (literaturoznawstwo), jak i, w sensie szerszym, do interpretacyjnej natury ludzkiej egzystencji (hermeneutyka egzystencjalna), wreszcie – do wspomnianej kultury nowoczesnej, którą nazwać by można kulturą interpretacji (kulturoznawstwo). Część druga książki to uszczegółowienie tego, co pojawia się w części pierwszej. Tu jednak autor koncentruje się na problemach dyskursu fenomenologiczno-hermeneutycznego, a także na jego związkach z dyskursami: artystycznym, retorycznym i semiotycznym. Część trzecia książki, najkrótsza, stanowi próbę pokazania fenomenologii hermeneutycznej w działaniu interpretacyjnym. Autor wybrał dwa wiersze Tadeusza Różewicza i podjął próbę ich interpretacji w perspektywie fenomenologii hermeneutycznej zorientowanej względem problematyki wiary i religii.

Summary

Być i rozumieć. Szkice z humanistyki hermeneutycznej [To Be and To Understand. Essays on Hermeneutics and the Human Sciences] is a continuation of the hermeneutical human science project that has already been clearly outlined in the author’s two previous books: Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie [Who Am I, Who Are You? Ethics, Identity and Understanding] (2012) and W poszukiwaniu sensu. Phronesis i hermeneutyka [In Search of Sense. Phronesis and Hermeneutics] (2016). This time, Michał Januszkiewicz focuses mainly on reflection, whose tradition is derived not so much from hermeneutics in its broad sense, but from its relations with phenomenology: from hermeneutical phenomenology. The book is divided into three parts: the first part is entitled Wokół interpretacji [Around Interpretation], the second one is entitled Wobec dyskursów [Around Discourses], and the third one is entitled Między literaturą, filozofią i religią (wokół Tadeusza Różewicza) [Between Literature, Philosophy and Religion (Around Tadeusz Różewicz)]. The first part of the work is of fundamental importance, because it shows that the central dimension of human existence is interpretation. The concept of interpretation is problematised here, both with regard to issues concerning (traditionally) the interpretation of the text (literary studies) and, in a broader sense, to the interpretative nature of human existence (existential hermeneutics) and, finally, to modern culture, which can be called the culture of interpretation (cultural studies). The second part of the book is a more detailed description of what appears in the first part. Here, however, the author focuses on issues of phenomenological & hermeneutical discourse, as well as its relations with artistic, rhetoric and semiotic discourses. The third part of the book – the shortest one – is an attempt to show hermeneutical phenomenology in interpretative action. The author chose two poems by Tadeusz Różewicz and made an attempt to interpret them in the perspective of hermeneutical phenomenology, oriented towards issues of faith and religion.