Wydawnictwa / Biblioteka Pana Cogito / Literatura polska z sowieckiego „domu niewoli”. Poetyka. Aksjologia. Twórcy
-
Część I
- Rozdział I: „Czyśmy się dowiedzieli naprawdę?”
- Rozdział II: Od „Dziejów rodziny Korzeniewskich” po „Syberiadę polską i dalej”… Uwagi o terminologii i chronologii
- Rozdział III: „Pejzaż pogardy dla człowieka”. Poetyckie zapisy doświadczenia sowieckiego
- Rozdział IV: Wokół genologii, czyli „sprawozdanie” czy „opowieść
- Rozdział V: Formuły realizmu w prozie łagrowej
- Rozdział VI: „Ja” w „domu niewoli”. Autobiografizm w służbie prawdy i sztuki
- Rozdział VII: Jak opisać „świat piramidalnego absurdu”? Satyra i groteska w prozie łagrowej
- Rozdział VIII: „Dom niewoli”, czyli Sybir. O kreacji przestrzeni
-
Część II
- Rozdział I: Wobec pamięci, czyli „nie wolno ci tego zapomnieć”
- Rozdział II: Wobec polskości, czyli oblicza patriotyzmu
- Rozdział III: Wobec Rosjan, czyli nienawidzić czy współczuć?
- Rozdział IV: Wobec Żydów, czyli ocaleni w „domu niewoli”?
- Rozdział V: Wobec Azjatów, czyli trudna wspólnota niewoli z Obcym
- Rozdział VI: Wobec europejskości, czyli między żarliwą afirmacją a bolesnym zwątpieniem
- Rozdział VII: Wobec wiary, czyli o łagrowej potrzebie transcendencji
- Rozdział VIII: Wobec śmierci, czyli w obronie „dostojeństwa” umierających
- Rozdział IX: Wobec kobiety, czyli „przekleństwo” płci i próby przywracania „równowagi”
- Rozdział X: Wobec dzieci, czyli „skradzione dzieciństwo” realistycznie i metaforycznie
- Rozdział XI: Wobec natury, czyli zniewolenie przyrodą i „zmartwychwstanie” w przyrodzie
-
Część III
- Słownik biograficzny ważniejszych twórców literatury doświadczenia sowieckiego
- Kalendarium historyczne
Monografia poświęcona jest wielostronnej prezentacji tytułowego zagadnienia. Dotąd określano je zwykle mianem „polskiej literatury łagrowej” czy „literatury zsyłkowej”. Choć zapewne trudno będzie wyprzeć funkcjonujące dotychczas pojęcia, autor pracy proponuje termin inny, bardziej jego zdaniem adekwatny.
Autor rozprawy interesująco, a często bardzo oryginalnie i odkrywczo problematyzuje tytułowe zagadnienie, ujmując je diachronicznie i synchronicznie. Od wstępnych ustaleń na temat terminologii i chronologii przechodzi do omówienia kwestii estetyczno-formalnych, czyli poetyki, realizmu, autobiografizmu, groteski i przestrzeni w literaturze polskiej z sowieckiego „domu niewoli”. Nie pomija również problemów aksjologicznych, które analizowane są w tematycznych rozdziałach dotyczących między innymi pamięci, patriotyzmu, religii, śmierci, stosunku do innych narodowości czy kultury. Te omówienia i analizy wyróżniają się klarownością, dociekliwością, przenikliwością i zmysłem krytycznym, oparte są na solidnym fundamencie wiedzy z zakresu historii, antropologii czy filozofii. Ważne wydaje się i to, że autor sięga nie tylko do dzieł klasycznych, wielokrotnie omawianych, takich jak Inny świat, Na nieludzkiej ziemi czy W domu niewoli, ale też do utworów mało znanych, a – jak dowodzi rozprawa – mających duże walory dokumentalne i literackie, takich jak na przykład Zsyłka Marii Łęczyckiej, W niewoli sowieckiej Bronisława Młynarskiego, proza Ireny Bieńkowskiej czy wiersze Maksymiliana Baranowskiego albo Leopolda Lewina.
Ważne są także partie komparatystyczne rozprawy, w których autor odnosi się choćby do dzieł polskiego romantyzmu i – szczególnie chętnie – do rosyjskich utworów z sowieckiego „domu niewoli”, zwłaszcza do Aleksandra Sołżenicyna czy Warłama Szałamowa.
(z recenzji prof. dra hab. Macieja Urbanowskiego)
Wydawca: Instytut Literatury
Redakcja, adiustacja: Jadwiga Makowiec
Korekta, adiustacja i indeks: d2d.pl
ISBN 978-83-66765-41-2
