Wydawnictwa / Biblioteka Pana Cogito / Rozbieranie Madonny. Ponowoczesna proza polska wobec pobożności maryjnej

Rozbieranie Madonny, pomimo erotycznego skojarzenia, jest opowieścią o ukrywaniu, stłumieniu czy nawet wyparciu. Współczesna literatura postmodernistycznej proweniencji przyzwyczaiła swoich odbiorców do podważania wszystkiego, co wiąże się z religijnością. Od lat konsekwentnie sprzeciwia się wszelkim przejawom pobożności, dając temu wyraz czy to na poziomie tematycznej prowokacji, czy też w estetyce pastiszu lub parodii. Przedmiotem tych ataków staje się najbardziej widoczna, a zarazem sformalizowana i utrwalona w polskiej tradycji forma pobożności związana z postacią Maryi.

Rozbieranie Madonny, napisane w kluczu agambenowskim, przenosi temat maryjności z wyizolowanej sfery kościelnej do codzienności, tym samym pozwalając odkryć w tej zwykłości pokłady religijnego dyskursu. Analizując zawarte w tej literaturze wątki maryjne, autor podejmuje się próby dekonstrukcji kultu maryjnego, odsłaniając kolejne warstwy kulturowych naleciałości. Przygląda się kolejno samej obecności obrazu Matki Boskiej i związanego z tym wizerunku używanego w komunikacji kulturowej, a coraz częściej politycznej czy w walce ideologicznej, przestrzeni Jasnej Góry i Częstochowy jako duchowej stolicy Polski, polskiej pobożności
i utrwalonej konstrukcji tożsamościowej Polaka-katolika, tak ściśle powiązanej z kultem maryjnym.

Podejmowana przez literaturę o zdecydowanie lewicowych poglądach walka z maryjnością wyraża jednak pewną bezsilność wobec mocy owego kultu i mimowolny podziw dla jego kulturowego
i duchowego oddziaływania. Zadziwiające na tym tle okazuje się zafascynowanie nurtu feministycznego współczesnej prozy postacią Maryi, wiążące się z jednej strony z pogardą dla kobiety wpisanej w patriarchalny świat, z drugiej zaś z zadziwieniem dla znaczenia pozycji, jaką w takim świecie zajmuje. Paradoksalnie zatem, choć współczesne literackie przywoływania Maryi często łączą się z polemiką z kultem narodowym, z polską tradycją maryjną, w gruncie rzeczy nie potrafią ich zignorować.

O autorze

Prof. zw. dr hab. Adam Regiewicz (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Długosza w Częstochowie) – literaturoznawca, filolog i filmoznawca. Dyrektor Instytutu Literaturoznawstwa Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Długosza. Zajmuje się badaniem zjawisk na pograniczu literaturoznawstwa i komparatystyki kulturowej: transkulturowym badaniem średniowieczności, literaturą popularną, audiowizualnością oraz muzycznością literatury. Jedną z jego przestrzeni badawczych są kultura i literatura współczesna badane w perspektywie chrześcijaństwa jako paradygmatu kulturowego Europy i jego kryzysu w dobie sekularyzmu. Podejmuje kwestie związane z kerygmatycznością przekazów kulturowych: filmu i literatury, w ramach szeroko pojętych badań postsekularnych, czego efektem są między innymi książki: Dekalog polski (Kraków 2016); Poza horyzontem. Eseje o sztuce czytania (Ćwiczenia z poszukiwania sensu) (Kraków 2015); Kerygmatyczne figury interpretacji (Kraków 2016).