Czytelnia / Róża Maria Czacka
Róża Maria Czacka (ur. 22 października 1876 roku w Białej Cerkwi, zm. 15 maja 1961 roku w Laskach) – zakonnica, pionierka polskiej tyflologii, filantropka zwana niewidomą matką niewidomych, założycielka i prezes Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi, pierwsza przełożona generalna oraz założycielka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża, a także błogosławiona Kościoła katolickiego.
Pochodziła z Kresów Wschodnich. Od dzieciństwa miała problemy ze wzrokiem. W wieku 22 lat całkowicie przestała widzieć, mimo to wiodła niezwykle aktywny tryb życia: podróżowała po całej Europie (między innymi do Francji, Austrii, Szwajcarii), poznawała najnowsze osiągnięcia w zakresie edukacji niewidomych i nawiązywała liczne kontakty. Założyła początkowo schronisko dla niewidomych w Warszawie (1910), utrzymywane wyłącznie z jej funduszy, gdzie przebywały niewidome kobiety, uczące się alfabetu Braille'a oraz koszykarstwa. Rok później placówkę przekształcono w Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi. Staraniem nowej instytucji stolica wzbogaciła się o: ochronkę, szkołę powszechną, warsztaty, bibliotekę brajlowską, a także „patronat”, obejmujący na terenie miasta dorosłych niewidomych, jak również ich rodziny. Lata I wojny światowej Czacka spędziła w Żytomierzu. Był to dla niej czas swoistych rekolekcji. Pojawiła się myśl o podjęciu życia zakonnego i powołaniu nowego zgromadzenia zakonnego, które służyłoby ludziom niewidomym. Tak też czyni, przyjmuje habit franciszkański, a następnie składa śluby wieczyste w III Zakonie świętego Franciszka (1917). Po wojnie wróciła do Warszawy jako siostra Elżbieta (1918). W listopadzie uzyskała zgodę władz kościelnych. Miesiąc później przyjęła pierwsze kandydatki do nowego zgromadzenia – Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża. Jego charyzmatem staje się służba ludziom niewidomym oraz wynagradzanie za duchową ślepotę świata. Polska zakonnica będąc człowiekiem cierpiącym na różne choroby nie tylko kierowała całością Dzieła, ale też pisała i publikowała prace z dziedziny tyflologii, opracowała polską wersję alfabetu Braille’a (wraz z Teresą Landry) oraz systemy skrótów ortograficznych. Ponadto zredagowała Konstytucję Zgromadzenia i podstawowe dokumenty ideowe Dzieła, wygłaszała konferencje dla sióstr, jak również przyjmowała wszystkich, którzy szukali u niej między innymi rady. Dzięki otrzymanej darowiźnie kilku mórg ziemi w Laskach, rozpoczęła budowę zakładu dla niewidomych (1922). To tutaj stopniowo zostają przeniesione placówki dla niewidomych dzieci. Powstaje też dom macierzysty Zgromadzenia. Ośrodek ten kierowany przez Czacką, stał się nowoczesną placówką przygotowującą niewidomych do samodzielnego życia w poczuciu własnej wartości i przywracającą im godność. Do wybuchu II wojny światowej, Laski dają niewidomym wychowankom wykształcenie podstawowe oraz zawodowe, pozwalające na samodzielne, a także niezależne finansowo życie, przywracające im ludzką godność. Co więcej, stają się placówką duchowości franciszkańskiej, przyciągają ludzi poszukujących; są miejscem, gdzie na równych prawach współpracują ze sobą osoby niewidome, pracownicy świeccy i siostry zakonne. W kolejnych latach Róża Czacka ciężko zachorowała, w wyniku czego przeszła dwie operacje raka piersi. Ośrodek w okresie dwudziestolecia międzywojennego był miejscem powołania zespołu placówek edukacyjnych i społecznych, jak również przestrzenią do tworzenia wielu inicjatyw apostolskich, takich jak: nieformalna grupa tak zwana „Kółko”, księgarnia, wydawnictwo „Verbum” i publikujący pod tym samym tytułem kwartalnik poświęcony problematyce religijnej, filozoficznej, literackiej i społecznej (1934–1939), Biblioteka Wiedzy Religijnej oraz dom rekolekcyjny. W czasie bombardowania Warszawy, Matka Czacka zostaje ranna w głowę, w dodatku traci oko (1939). Jeszcze przed Powstaniem Warszawskim podjęła decyzję o zorganizowaniu szpitala powstańczego w Domu Rekolekcyjnym. Po powrocie do Lasek kieruje odbudową zakładu. Gdy rozpoczyna się trwająca do śmierci choroba Róży Czackiej (1950), przekazuje kierownictwo swojej następczyni i wspiera Dzieło modlitwą. Warto dodać, że wielokrotnie radą i poparciem służył w jej pionierskiej pracy nuncjusz apostolski Achilles Ratti, późniejszy papież Pius XI. Współpracowała również z kardynałem Stefanem Wyszyńskim, który wpierw był kapelanem w Laskach, a będąc prymasem niejednokrotnie odwiedzał tą miejscowość. Dokumenty, które pozostawiła znajdują się w archiwum matki Czackiej. Zbiory zawierają: materiały biograficzne, spuściznę, działalność, korespondencję, notatki pisane brajlem, dokumentację techniczną i mechaniczną. W dokumentacji brakuje rękopisów, ponieważ jako osoba niewidoma, nie mogła pisać odręcznie. Dopiero w późniejszym czasie otrzymała od Katarzyny Branickiej brajlowską maszynę do pisania. Większość materiałów została zebrana oraz uporządkowana już po jej śmierci, a następnie wydana w pozycjach książkowych. Za zgodą papieża Franciszka promulgowano dekret o heroiczności jej życia, a także cnót (2017). Papież uznał cud za jej wstawiennictwem (2020), jakim było uzdrowienie siedmioletniej dziewczynki Karoliny Gawrych, która w wyniku wypadku przygniecenia konstrukcją huśtawki, doznała ciężkiego urazu głowy. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1925), Złotym Krzyżem Zasługi (1935) oraz Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2009).
Twórczość:
Wybrane publikacje:
- Matka Elżbieta Róża Czacka. Wybór pism matki Elżbiety Czackiej, 1990
- Konferencje duchowe dla sióstr (notatki) 1930–1947
- Listy. Matka Elżbieta Róża Czacka, Ojciec Władysław Korniłowicz, ksiądz Tadeusz Fedorowicz, ksiądz Aleksander Fedorowicz, 2007
- Dyrektorium, 2007
- O niewidomych, 2008
- Pisma o Dziele. Wybór tekstów, 2014
- Notatki, 2015
Źródła internetowe:
Matka Elżbieta Róża Czacka (laski.edu.pl)
Róża Czacka – Wikipedia, wolna encyklopedia
