12.05.2022

Nowy Napis Co Tydzień #151 / Mistrzostwo na własnych zasadach

Wygląda na to, że na scenie polskiego komiksu pojawił się nowy autorytet – twórca, który z czasem stanie się klasykiem, wzorem do naśladowania dla dobrze rokujących autorów młodego pokolenia. Co najlepsze, Tomasz Grządziela to nie następca Tadeusza Baranowskiego, drugi Papcio Chmiel czy dziedzic artystyczny Szarloty Pavel. Nikogo nie małpuje.

Spell (bo taki jest jego pseudonim w komiksowym świecie) to już marka sama w sobie, jedyna w swoim rodzaju, konsekwentnie krocząca własną ścieżką. O ukrytej pod tym czasochłonnym procesem i uporem ambicji oraz ciągłym imperatywie rywalizacji opowiada niejako Zasada Trójek – wydane niedawno opus magnum Grządzieli. To komiks tworzony przez wiele długich lat, dofinansowany przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Spell ma na koncie komiksy o sporej rozpiętości tematycznej i stylistycznej. Na stronach Przygody Stasia i Złej Nogi potrafił wzruszać opowieścią o matce opiekującej się niepełnosprawnym synem w średniej wielkości polskim mieście. W innych jego pracach ważny był design i mechanika świata przedstawionego w historii obrazkowej. Takie komiksy jak Rycerz Janek czy Wszechksięga zachwycały głównie przepracowaniem zasad obowiązujących w komiksowej rzeczywistości, unieważniały zarzuty dotyczące przewidywalności historii spod znaku płaszcza, miecza i magii.

Jak się okazało, wymienione pozycje były jednak zaledwie wprawką do Zasady Trójek, sprawdzianu mającego potwierdzić, że Grządziela przeskoczył na inny, wyższy poziom twórczy – jako światotwórca i komiksiarz. Spell zapowiadał nowy komiks jako swoje najlepsze dzieło – dopracowane, przemyślane, będące próbą przechytrzenia samego siebie. „Zasada Trójek to miasto nieskończenie ciągnące się we wszystkich kierunkach” – tak budował napięcie w jednym z wywiadów. Czy słowa dotrzymał? Moim zdaniem z nawiązką.

Recenzowany tutaj komiks jest reprezentantem tych rozwiązań formuły komiksowej, które swojego czasu zrewolucjonizowały rynek frankofoński. Daje się tu odczuć na przykład duch Lewisa Trondheima próbującego na nowo stworzyć język komiksu. Z drugiej strony mam odczucie, że Spellowi otworzyła się tutaj nowa, kreatywna „czakra”. Stworzone przez niego miasto, pełne przedziwnych bytów, jest niepodobne do niczego innego, co widać i słychać w popkulturze. Dynamika narysowanych postaci, ich interakcje z innymi organizmami onieśmielają pomysłowością. Widać, że autor przestudiował nauki Scotta McClouda, podane przez tego ostatniego w Zrozumieć komiksStworzyć komiks. Każda użyta onomatopeja, zabawy kadrem i słowem, drogowskazy użyte jako element narracji – wszystko ma tutaj swoją funkcję, jest elementem mechanizmu.

Fabularnie też jest niczego sobie. Tomasz Grządziela zaprasza nas do awanturniczej przygody, która z czasem okazuje się historią o chciwości, przyjaźni, niezaspokojonej ambicji oraz cenie, jaką musimy zapłacić za spełnienie naszych życzeń i marzeń. Starsi czytelnicy zauważą w książce satyrę na kulturę powszechnego przepracowania, na niewolnictwo późnego kapitalizmu, w którym praca i pasja stają się nowymi bożkami. Dla mnie jednak Zasada Trójek to przede wszystkim portret podświadomości autora komiksów, którego nie zadowala byle jaki efekt, byle jaki album. Jego komiks ma być ładny, sprawny, nieoczywisty. Tacy właśnie są komiksiarze – nie chodzi im jedynie o pieniądze. Tutaj – bardziej niż w boksie albo innym sporcie wyczynowym – istnieje przymus bycia lepszym od osoby, którą się było wczoraj.

W rezultacie mamy mocnego pretendenta do komiksowego towaru eksportowego na rynki zagraniczne. A Spellowi życzę, żeby zadziwił sam siebie i zrobił tysiącstronowy album, nawet gdyby robił go przez dziesięć lat. Wiem, że to potrafisz. Jak nie ty, Tomasz, to kto?

 

Tomasz Spell Grządziela (scenariusz i rysunki), Zasada Trójek, Warszawa: Kultura Gniewu, 2022.

Zasada okładka

Jeśli kopiujesz fragment, wklej poniższy tekst:
Źródło tekstu: Michał Chudoliński, Mistrzostwo na własnych zasadach, „Nowy Napis Co Tydzień”, 2022, nr 151

Przypisy

    Powiązane artykuły

    Loading...