Czytelnia / Józef Mackiewicz

Józef Mackiewicz (ur. 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu, zm. 31 stycznia 1985 roku w Monachium) – pisarz i publicysta.

Będąc uczniem VI klasy gimnazjum jako ochotnik wziął udział w wojnie polsko–bolszewickiej (1919–1920). Następnie, mimo braku matury, rozpoczął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Kształcił się także w wileńskim Uniwersytecie Stefana Batorego. Żadnej z powyższych szkół akademickich jednak nie ukończył. Pierwsze artykuły opublikował na początku lat 20. XX wieku. Pracował dzienniku „Słowo” (1923–1939), który ukazywał się w Wilnie. Publikował felietony, artykuły i reportaże, zajmował się przede wszystkim historyczną, kulturową oraz polityczną specyfiką obszarów byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Krytykował polską administrację za nierozumienie problematyki narodowościowej na Kresach Wschodnich. Redagował wileńską „Gazetę Codzienną” (1939–1940), czyli dzienniku o programie antynacjonalistycznym, jak również antysowieckim. Podczas okupacji Wilna przez wojska nazistowskie publikował w tamtejszym „Gońcu Codziennym”, gazecie wydawanej po polsku przez Niemców (1941). W sumie opublikował tam cztery artykuły o sowieckiej aneksji Litwy, ale sam fakt pisania do „gadzinówki” stał się podstawą późniejszych oskarżeń Mackiewicza o kolaborację z Nazistami. Wedle późniejszych interpretacji to właśnie stało się również powodem wydania przez Wojskowy Sąd Specjalny Armii Krajowej wyroku śmierci na pisarza. Został oczyszczony z wszelkich zarzutów w 1945 roku. Uczestniczył w ekshumacji grobów żołnierzy polskich w Katyniu (1943). Stał się później jednym z najważniejszych świadków tamtejszej zbrodni i autorem książek poświęconych tej tematyce. W 1945 roku Mackiewicz wyemigrował z Polski. Publikował w kilku pismach emigracyjnych, między innymi: paryskiej „Kulturze”, londyńskich „Wiadomościach” czy tygodniku „Lwów i Wilno”. Współpracował z emigracyjną prasą litewską, ukraińską, białoruską i rosyjską. Przebywał w Rzymie oraz Londynie, ostatecznie osiadł w Monachium, gdzie żył do końca życia. W 1974 roku uniwersytet amerykański w Kansas zgłosił Mackiewicza do Nagrody Nobla – bezskutecznie. Był laureatem licznych nagród literackich między innymi: Nagrody imienia Herminii Naglerowej Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie „za twórczość powieściową na emigracji” (1961), Nagrody Fundacji Alfreda Jurzykowskiego (Nowy Jork) „w dziedzinie literatury” (1972) oraz Nagrody Miesięcznika „Arka” (1984). Od 2002 roku przyznawana jest Nagroda Literacka im. Józefa Mackiewicza.

Twórczość:

Dramat:

Pan poseł i Julia, 1931 (wspólnie z Kazimierzem Leczyckim)

Proza:

Wileńska powieść kryminalna, 1933 (czterech autorów)
16–go między trzecią i siódmą, 1936
Droga donikąd, 1955
Karierowicz, 1955
Kontra, 1957
Dno nieba, 1957 (książka wydana w Polsce pod nazwiskiem Romana Lutosławskiego; trzecie wydanie ukazało się pod tytułem Przez północ do tropików)
Sprawa pułkownika Miasojedowa, 1962
Pod każdym niebem, 1964
Lewa wolna, 1965
Nie trzeba głośno mówić, 1969
Ściągaczki z szuflady Pana Boga, 1989
Okna zatkane szmatami. Opowiadania i artykuły z lat 1937–1938, 2002
Tajemnica żółtej willi i inne opowiadania, 2015

Historyczne:

Bunt rojstów, 1938
Prawda w oczy nie kole, 1942 (najpewniej 1943)
Optymizm nie zastąpi nam Polski, 1944
Azerbejdżan, 1946 (pod pseudonimem „Jusup Jancza”)
Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów z przedmową gen. Władysława Andersa, 1948
Katyn – Ungesühntes Verbrechen, 1949
The Katyn Wood Murders, 1951
Il massacro della foresta di Katyn, 1954
Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary, 1997
Sprawa mordu katyńskiego. Ta książka była pierwsza, 2009

Korespondencja:

Józef Mackiewicz. Listy, opracowania, wspomnienia, 2009
Listy do redaktorów „Wiadomości”, 2010 (listy Mackiewicza oraz Barbary Toporskiej)
Listy do i od Redakcji „Kultury”, 2015
Listy, 2017 (listy Józefa Mackiewicza, Barbary Toporskiej oraz Pawła Jankowskiego)
Listy, 2019 (listy Józefa Mackiewicza, Barbary Toporskiej oraz Juliusza Sakowskiego)
Listy, 2019 (listy Józefa Mackiewicza, Barbary Toporskiej, Michała Chmielowca i Ireny Chmielowcowej)
Listy, 2019 (listy Józefa Mackiewicza, Barbary Toporskiej oraz Janusza Kowalewskiego)
Listy, 2022 (listy Józefa Mackiewicza, Barbary Toporskiej i Michała Pawlikowskiego)
Wielka Niewiadoma. Listy do i od różnych osób, 2022

Szkice i artykuły:

Zwycięstwo prowokacji, 1962
W cieniu krzyża, 1972
Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy, 1975
Droga Pani..., 1984 (książka zawiera teksty Józefa Mackiewicza oraz Barbary Toporskiej)
Fakty, przyroda i ludzie, 1984
Bulbin z jednosielca. Opowiadania i artykuły z lat 1922–1936, 2001
Nudis verbis. Artykuły i reportaże z lat 1939–1949, 2003
Wieszać czy nie wieszać? (wybór artykułów z lat 1950–1959), 2015
Szabla i pałka gumowa (wybór artykułów z lat 1960–1967), 2015
Wielkie tabu i drobne fałszerstwa (wybór artykułów z lat 1968–1985), 2015
Nudis verbis. Suplement, 2017 (książka zawiera tekst pierwszego numeru czasopisma „Alarm)
Gest rycerskiej tradycji (wybór felietonów), 2019
Najstarsi tego nie pamiętają ludzie (wybór artykułów i felietonów), 2021
Nie wychylać się! (wybór artykułów i felietonów), 2021
Wrzaski i bomby (wybór artykułów i felietonów), 2021