Fragment recenzji:
Z wielką przyjemnością czytam teksty Michała Januszkiewicza. A to dlatego, że dysponuje on rzadką umiejętnością pisania jasno o sprawach trudnych, pisania w sposób erudycyjny i jednocześnie osobisty. Widać, iż zna doskonale nie tylko swoją rodzimą dyscyplinę, czyli literaturoznawstwo, ale porusza się swobodnie także w dyscyplinach innych (filozofia, antropologia kulturowa, historia kultury), realizując bliski memu sercu ideał uprawiania humanistyki jako działalności niehonorującej sztucznych podziałów instytucjonalnych. Jest przy tym nastawiony na dialog z innymi badaczami, realizując w praktyce wspaniały ideał hermeneutyki jako nauki uprawianej przez rozmowę z innymi. Ta jedność metody uprawiania humanistyki i faktycznej praktyki badawczej jest uderzająca. Znajduje ona swe potwierdzenie także w konkretnych przykładach stosowania metody interpretacji hermeneutycznej do interpretacji dzieł literackich, które znajdujemy w książce. Jest zatem Januszkiewicz nie tylko wybitnym znawcą problematyki interpretacji, ale także świetnym interpretatorem. W każdej roli pamięta przy tym o etycznym wymiarze interpretacji oraz nauki jako takiej. Powoduje to, iż czyta się go nie tylko jako wybitnego naukowca, ale także jako wrażliwego człowieka.
Prof. dr hab. Andrzej Szahaj
Fides et ratio – Ateny i Jerozolima
Przekonanie o istnieniu wielowiekowej i nierozerwalnej więzi między hermeneutyką i religią nie powinno wydawać się ani zaskakujące, ani szczególnie odkrywcze. Starożytne hermeneutyczne spory o interpretacje Pisma Świętego między szkołami w Antiochii i Aleksandrii uznać można za fundamentalne zarówno dla chrześcijańskiej filozofii, jak i dla religii. Także współczesne polemiki dotyczące interpretacji zasadnie pozwalają się wywieść z tych wczesnochrześcijańskich źródeł. Czy interpretacja zakorzeniona jest przede wszystkim w języku, w gramatyce (jak sądzili antiocheńczycy), czy raczej wskazuje na sprawy ducha – treści wewnętrzne i ukryte pod postaciami alegorii, symboli i metafor (według aleksandryjczyków)? Także gdy przyjrzymy się wybitnym postaciom związanym z hermeneutyką, jak Orygenes, św. Augustyn, Friedrich Schleiermacher, Martin Heidegger, Hans-Georg Gadamer, Paul Ricœur, dostrzeżemy ich osobiste uwikłanie w sprawy religii i wiary. Nie inaczej dzieje się we współczesnej myśli postsekularnej, a nawet ponowoczesnej, w której zorientowana religijnie hermeneutyka zdaje się wieść prym (wymieńmy tu choćby Richarda Kearneya, Johna D. Caputa, Charlesa Taylora, którego zasadnie należy w tę tradycję również włączyć, czy znanego przede wszystkim na Zachodzie Andrzeja Wiercińskiego, polskiego hermeneutę o międzynarodowej renomie).
* * *
Tytuł książki Być i rozumieć nie odnosi się bezpośrednio (metatekstowo) do żadnego z rozdziałów, ale ma charakter obejmującej je klamry. Wskazuje na hermeneutyczną prawdę, że rozumienie to nic innego jak sposób naszego bycia, dlatego pojęcia bycia i rozumienia są po prostu nierozdzielne.
Prof. dr hab. Michał Januszkiewicz
