Od Redaktora
Zbigniew Herbert pozostaje człowiekiem tajemniczym, choć należy do najbardziej znanych polskich poetów na świecie. Nie ulega wątpliwości, że jego twórczość jeszcze przez wiele lat będzie tematem sporów w gronie specjalistów, nie mówiąc już o zwadach między zwykłymi czytelnikami. Przy łatwo rozpoznawalnych cechach i twardej (przedpostmodernistycznej) tożsamości, przy jasno wyrażonych zasadach, poszczególne wiersze zdają się ukazywać różne odcienie rzeczywistości, stwarzając wrażenie, że nie tylko punkt obserwacji jest różny, ale i wymowa sprzeczna. Nic bardziej mylnego. Aporie Herberta często próbowano przezwyciężyć przez likwidację lub chciano sprowadzić je do prostego rozwiązania, gubiąc przy tej okazji realną komplikację tekstu i misterną prezentację złożoności świata.
W związku z głównymi tematami prezentowanych szkiców dwie kwestie wymagają wstępnych uwag i przedstawienia szerszego tła. Są to: kwestia tożsamości „wewnętrznego autora” (czasami wyraźnie utożsamianego z Panem Cogito) oraz metafizyczny i religijny aspekt świata, obecny w poezji Zbigniewa Herberta. Oba zagadnienia były już podejmowane i mają swoją długą historię badawczą, a prezentowane artykuły pełnią funkcję kolejnego uzupełnienia, dopowiedzenia czy też uszczegółowienia tematu na podstawie analizy i interpretacji konkretnych wierszy. Nie jest to jednak – oczywiście – sytuacja ostateczna, skoro work in progress, jak lubił mawiać poeta.
*
Tytuł książki sugeruje, że w niniejszym tomie Czytelnik znajdzie szkice poświęcone aspektom religijnym w twórczości Zbigniewa Herberta. To tylko część prawdy, ponieważ nie istnieje wyizolowana kwestia przekonań religijnych bez poglądów na człowieka. Religia jest sprawą relacji i dlatego rozważania dotyczące obrazu Boga muszą wiązać się z ludzkim autowizerunkiem. Teologia ściśle łączy się z antropologią, a doświadczenie religijne stanowi jeden ze sposobów głębokiego samopoznania i samorozumienia. Nie można mówić o Niepojętym (termin Zbigniewa Herberta), nie mówiąc o człowieku, o jego historii, odpowiedzialności, solidarności z innymi, empatii, aksjologicznej ważności słowa, tożsamości i pamięci. Wszystkie te aspekty twórczości autora Pana Cogito były uwzględniane podczas interpretowania poszczególnych wierszy.
Badacze przedyskutowali swoje ustalenia na spotkaniach XIV Warsztatów Herbertowskich w Krakowie podczas międzynarodowej konferencji „Herbert po 20 latach” (9 – 12 listopada 2017), przygotowującej materiały na Rok Herberta. Organizatorem konferencji były Akademia Ignatianum i Instytut Myśli Józefa Tischnera. Program został wsparty finansowo przez Fundację PZU i KGHM oraz Miasto Kraków. Publikacja obejmuje tylko interpretacje utworów poświęconych etycznym i metafizycznym aspektom twórczości Zbigniewa Herberta. Wystąpienia dotyczące podróży i zagranicznej recepcji twórczości znalazły się w tomie zatytułowanym Świat piękny i bardzo różny. Szkice o wojażach Pana Cogito.
Józef Maria Ruszar
Zachęcamy do pobrania książki w wersji pdf.
