Nowy Napis Co Tydzień #071 / Świat piękny i bardzo różny. Szkice o wojażach Pana Cogito

Od Redaktora:

W niniejszym tomie Czytelnik znajdzie szkice poświęcone podróżom Zbigniewa Herberta, wierszom powstałym z inspiracji napotkanych artefaktów albo będących wynikiem rozumienia „innych ludzi, innych języków i innych cierpień”, by sparafrazować Modlitwę Pana Cogito – podróżnika. Podczas podróży poeta zbierał inne cierpienia jak geolog cenne kamienie, aby dać im świadectwo w swojej empatycznej poezji i przenieść je w wieczność literatury. Tak postąpił z historią Maxa Jacoba, francuskiego poety i Żyda, który zmarł w obozie przejściowym w Drancy, zanim wysłano go do Auschwitz. Obłoki nad Ferrarą przywołują niepewny los, także los utraconego Lwowa, bo to włoskie miasto – nie wiedzieć dlaczego – przypomina „zrabowane miasto moich ojców”, jak powiada poeta w wierszu Rovigo. Rovigo to zresztą miasto symbolizujące obojętność wobec przelotnie poznanych miejsc oraz nieczułość, jaką okazujemy doraźnie napotkanym ludziom. To opowieść o zbyt małej pojemności naszego serca i zbyt małych wyrzutach sumienia.

Można tu przeczytać o duchowym porozumieniu lub o rozmowie z wieloma pisarzami, jak William Szekspir, Konstandinos Kawafis, Osip Mandelsztam i Josif Brodski, a nawet o powinowactwach z Johnem Maxwellem Coetzeem. Przyjaźnie lub wpływy dotyczą poetów bliskich i dalekich krajów, od Słowacji, przez Hiszpanię, po Brazylię. Podróż ta jednak nie zakończyła się wraz ze śmiercią poety. Zagraniczni badacze podkreślają, że wędrówka twórczości Herberta przez inne kraje i języki wciąż trwa, a autor spotyka się z życzliwym przyjęciem. Tak więc do fizycznej i metafizycznej pielgrzymki poety dodać trzeba (rozpoczętą za życia, ale kontynuowaną pośmiertnie) peregrynację jego tekstów w postaci tłumaczeń, odmiennych odczytań, a nawet wpływu na poezję w innych językach.

Badacze przedyskutowali swoje ustalenia na spotkaniach XIV Warsztatów Herbertowskich w Krakowie podczas międzynarodowej konferencji „Herbert po 20 latach” (9–12 listopada 2017), przygotowującej materiały na Rok Herberta. Organizatorem konferencji były Akademia Ignatianum i Instytut Myśli Józefa Tischnera. Program został wsparty finansowo przez Fundację PZU i KGHM, a także Miasto Kraków. Publikacja obejmuje tylko wystąpienia dotyczące podróży i recepcji twórczości. Interpretacje utworów poświęconych etycznym i metafizycznym aspektom twórczości Zbigniewa Herberta znajdują się w tomie zatytułowanym Nie powinien przysyłać Syna.

Józef Maria Ruszar