Wydawnictwa / Kwartalnik Nowy Napis / Kwartalnik Nowy Napis #5. Nobel dla Polki

Przyznanie Nagrody Nobla Oldze Tokarczuk było z pewnością literackim wydarzeniem numer jeden w ubiegłym roku. Pomysł usytuowania twórczości Tokarczuk w centrum niniejszego wydania nie powinien zatem zaskakiwać. Wykraczając poza stylistykę laudacyjną i okolicznościową, traktujemy noblowski zaszczyt jako wezwanie do ponownej lektury dzieł Laureatki, do rewizji dotychczas opublikowanych tekstów interpretacyjnych i krytycznych oraz do refleksji nad publicznymi wypowiedziami samej Tokarczuk.

„Spory o kolejne książki Olgi Tokarczuk – pisze Zuzanna Sala – przynosiły naprawdę ciekawe rozpoznania – najłatwiej zauważalne wtedy, gdy wyłapywane z perspektywy metakrytycznej i z dystansu czasowego. Zdaje się jednak, że dziś taka dyskusja jest niemożliwa”. Chcielibyśmy, aby wspomniana debata nie tylko znów stała się możliwa, lecz także aby rzeczywiście się toczyła; teksty składające się na blok podejmujący temat numeru mają być jej częścią. Nasz pomysł na udział w dyskusji jest dość szczególny: oddajemy głos młodszemu pokoleniu zaangażowanemu w życie literackie. Zaprosiliśmy do współpracy autorów i redaktorów pism, które z pewną niedokładnością można nazwać młodoliterackimi (8. Arkusz „Odry”, „KONTENT”, „Stoner Polski”, „Rzyrador”). W efekcie otrzymaliśmy małą antologię różnorodnych tekstów: interpretacji, polemik, impresji i esejów. Zuzanna Sala pisze o problematyczności emancypacyjnego potencjału twórczości Tokarczuk. Ida Brożek bierze pod lupę sposoby przedstawiania przez Noblistkę mężczyzn i męskości. Filip Matwiejczuk prezentuje rozważania o literackich filiacjach prozy Tokarczuk i jej kulturotwórczych ambicjach. Patryk Kosenda ukazuje problemy literackiego mainstreamu z posługiwaniem się etykietą „fantastyka”. Mateusz Górniak kataloguje chwyty, za pomocą których Noblistka wprowadza kategorię dziwności w Opowiadaniach bizarnych. Zarówno Paweł Kaczmarski, jak i Paweł Kusiak, choć w różny sposób, piszą o problemach lewicy w ocenie twórczości Tokarczuk. Karolina Kurando z kolei idzie tropami noblowskiego wykładu Laureatki i czyta jej opowiadania przez pryzmat zaproponowanej przez nią kategorii czułości.

Uzupełnieniem naszego bloku młodoliterackich głosów jest kilka towarzyszących tekstów, które dopełniają temat o dodatkowe perspektywy. Esej Józefa Ruszara traktuje o ambicjach pisarstwa Tokarczuk i jego odbiorcach – tych mniej i bardziej profesjonalnych. Koncepcjom czasu w prozie Noblistki poświęcony jest artykuł Krzysztofa Brenskotta. Prezentujemy także zapis częściowo improwizowanych wypowiedzi uczestniczek dyskusji „Czuły narrator. Literatura – Klimat – Internet”, zorganizowanej przez Katedrę Komparatystyki Literackiej Wydziału Polonistyki UJ. Punktem wyjścia debaty był szeroko komentowany wykład noblowski Olgi Tokarczuk. Wszystkie te głosy uzupełniają wypowiedzi samej Noblistki: wypisy z wywiadów dotyczące literatury, ale i tematów pozaliterackich – polskiej historii, ekologii czy feminizmu.

Skoro to Literacka Nagroda Nobla stała się głównym tematem najnowszego numeru naszego pisma, postanowiliśmy nie pomijać drugiego z ogłoszonych w ubiegłym roku laureatów, Petera Handkego, któremu ze zrozumiałych względów poświęcono w Polsce o wiele mniej uwagi. Do głosów o Oldze Tokarczuk dołączamy zatem tekst o żałobie w powieści Pełnia nieszczęścia Handkego, który dla „Nowego Napisu” opracował Jacek Wiaderny.