Czytelnia / Jarosław Iwaszkiewicz

fot. Wikimedia Commons

Jarosław Iwaszkiewicz, ps. Eleuter (ur. 20 lutego 1894 w Kalniku, zm. 2 marca 1980 w Warszawie) – prozaik, poeta, eseista, tłumacz i librecista, współtwórca grupy poetyckiej Skamander, współpracownik „Wiadomości Literackich”, w latach 1955–1980 redaktor naczelny miesięcznika literackiego „Twórczość”, w latach 1959–1980 prezes Związku Literatów Polskich; dyplomata, w latach 1952–1980 poseł na Sejm PRL. Czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1957, 1963, 1965, 1966).

Jego ojciec Bolesław oraz stryj Zygmunt walczyli w powstaniu styczniowym. W setną rocznicę jego wybuchu zadedykował im opowiadanie Heydenreich. Naukę rozpoczął w 1902 roku w szkole w Warszawie, od 1909 roku mieszkał i uczył się w Kijowie. Po maturze rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Kijowskim, których jednak nie ukończył. Studiował także w konserwatorium w Kijowie.

Na początku lat 20. XX wieku służył w stacjonującym w Ostrowie Wielkopolskim 221. Pułku Piechoty złożonym głównie z ochotników (towarzyszył mu miedzy innymi Aleksander Wat). Od 1928 zamieszkał wraz z żoną w Podkowie Leśnej w posiadłości Stawisko. Dzisiaj znajduje się w niej muzeum.

W latach 1923–1925 był sekretarzem marszałka Sejmu Macieja Rataja. Od 1927 pracował w dyplomacji. Pełnił obowiązki sekretarza poselstwa RP w Kopenhadze (1932–1935) i Brukseli (1935–1936).

W czasie II wojny światowej działał w strukturach Polski podziemnej w wydziale kultury i sztuki. Współpracował z prof. Stanisławem Lorentzem przy ratowaniu zabytków kultury. Willa w Stawisku przez cały okres okupacji, a zwłaszcza po upadku powstania warszawskiego, była schronieniem dla wielu Polaków i Żydów zagrożonych aresztowaniem. W szczytowym momencie w majątku ukrywało się ponad 40 osób. Za pomoc Żydom w czasie okupacji został w dniu 21 stycznia 1988 roku wraz z żoną uhonorowany medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

W latach 1945–1946, 1947–1949 i 1959–1980 pełnił funkcję prezesa Związku Literatów Polskich. Od marca 1947 roku do grudnia 1948 roku wydawał pismo „Nowiny Literackie”, które miały w jego zamierzeniu wznowić tradycje „Wiadomości Literackich”.

Pochowany 5 marca 1980 roku (na jego życzenie w mundurze górniczym) na cmentarzu w Brwinowie pod Warszawą.

Debiutował w 1915 roku wierszem Lilith w kijowskim piśmie „Pióro”. Debiut książkowy to Oktostychy w 1919 roku.

Poezja

Oktostychy, 1919.
Dionizje, 1922.
Kasydy zakończone siedmioma wierszami (proza poetycka i wiersze), 1925.
Księga dnia i księga nocy. Poezje, 1929.
Powrót do Europy, 1931.
Lato1932, 1933.
Inne życie, 1938.
Wiersze wybrane, 1946.
Ody olimpijskie, 1948.
Warkocz jesieni i inne wiersze, 1954.
Ciemne ścieżki, 1957.
Dzieła. Wiersze, 1958.
Jutro żniwa, 1963.
Krągły rok, 1967.
Xenie i elegie, 1970.
Śpiewnik włoski, 1974.
Album Tatrzańskie, 1976.
Mapa pogody, 1977.
Muzyka wieczorem, 1980.

Powieści, nowele i opowiadania

Zenobia Palmura (powieść poetycka), 1920.
Legendy i Demeter, 1921. (zawartość: Legenda o św. Merkurym Smoleńskim, Legenda o Baszcie św. Bazylego, Legenda o św. Balbinie Nieznanej, Gody jesienne, Demeter)
Hilary, syn buchaltera (powieść), 1923.
Ucieczka do Bagdadu (powieść), 1923.
Siedem bogatych miast nieśmiertelnego Kościeja (proza poetycka), 1924.
Księżyc wschodzi (powieść), 1925.
Pejzaże sentymentalne (opowiadania i felietony), 1926. (zawartość: Przedmowa, Czytanie Sienkiewicza, Morze, Pod Howerlą, Jak się po Polsce jeździ samochodem, Dojazd do Zakopanego, Wieczór wigilijny, Wiosna w Paryżu, Śnieg, Odwiedziny u Karola Ludwika Philippe, List o piesku naczelnika stacji Conegliano, Niebo, Muzyka gór, Sandomierz, Wiosna i wojny 1918, Poziomka, Ojczyzna Peyrola i Misillona, Ranek w Bois de Boulogne, Nocleg w górach)
Zmowa mężczyzn (powieść), 1930.
Panny z Wilka (zbiór opowiadań), 1932. (zawartość: Panny z Wilka, Brzezina)
Czerwone tarcze (powieść), 1934.
Młyn nad Utratą (opowiadania), 1936. (zawartość: Nauczyciel, Młyn nad Utratą)
Dwa opowiadania, 1938. (zawartość: Słońce w kuchni, Anna Grazzi)
Pasje błędomierskie (powieść), 1938.
Stara cegielnia. Młyn nad Lutynią (opowiadania), 1946.
Nowa miłość i inne opowiadania, 1946. (zawartość: Nowa miłość, Róża, Zygfryd, Bitwa na równinie Sedgemoor, Matka Joanna od Aniołów)
Nowele włoskie, 1947. (zawartość: Koronki weneckie I, Koronki weneckie II, Kongres we Florencji, Voci di Roma, Hotel Minerwa, Powrót Prozerpiny, Stracona noc)
Wycieczka do Sandomierza (powieść dla młodzieży), 1953.
Ucieczka Felka Okonia (opowiadania), 1954.
Opowiadania. 1918–1953, t. I–II, 1954. (zawierają oprócz wcześniej drukowanych: Przy moście, Śniadanie u Teodora, Ikar, Światła małego miasta, Cmentarz w Toporowie, Młyn nad Kamionną)
Opowieści zasłyszane, 1954. (zawartość: Opowiadanie prowansalskie, Opowiadanie argentyńskie, Borsuk, Kwartet Mendelssohna, Opowiadanie z krainy Papuasów, Opowiadanie brazylijskie)
Dzieła. Proza poetycka; Dzieła. Powieści, t. I–II; Dzieła. Opowiadania, t. I–II , 1958.
Tatarak i inne opowiadania, 1960. (zawartość: Dziewczyna i gołębie, Dzień sierpniowy, Opowiadanie szwajcarskie, Tatarak, Jadwiga (Dzień kwietniowy), Wiewiórka, Dzień listopadowy)
Kochankowie z Marony (powieść), 1961.
Sława i chwała (powieść), t. I – 1956; t. II – 1958; t. III – 1962.
Heydenreich. Cienie (opowiadania), 1964.
O psach, kotach i diabłach (opowiadania), 1968. (zawartość: Opowiadanie z psem, Opowiadanie z kotem, Wzlot, Kościół w Skaryszewie)
Ogrody, 1974.
Jan Sebastian Bach, seria Wielcy Ludzie Nauki i Kultury, Kraków 2014.