Wydawnictwa / Biblioteka Pana Cogito / Obrazy Boga w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Od pokolenia wojennego do Nowej Fali

Spis treści:
  • Stanisław Dziedzic,  Pokłady Bożego ładu w młodzieńczej poezji Karola Wojtyły
  • Mateusz Antoniuk,  Obrazy Boga w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
  • Adam Prokop,  „Idąc po szczeblach blasku i głazach cienia”. Aniołowie Herberta w perspektywie angelologii katolickiej
  • Anna Stec-Jasik,  „Oblicze Twoje”. O wierszu „Brewiarz. Drobiazgi” Zbigniewa Herberta
  • Agnieszka Łazicka,  Młodego Herberta kłopot z religią. Wobec wyzwań myśli Henryka Elzenberga
  • Jakub Kozaczewski,  Wiktora Woroszylskiego obrona Abrahama
  • Wojciech Kudyba,  Teologiczna interpretacja znaków kultury w poezji Janusza S. Pasierba
  • Małgorzata Peroń,  Obrazy ludzkiego losu w wierszach o sztuce ks. Janusza S. Pasierba z tomu „Blask cienia. Wiersze wybrane”
  • Łukasz Kołoczek,  Teologia zapomnianej wsi – komentarz do „Psalmów” Tadeusza Nowaka
  • Justyna Budzik,  „Homo hesitans”, „homo confidens”? Bogdana Czaykowskiego drogi do Boga
  • Jędrzej Soliński,  Bohater we mgle. „Odyseja” Homera i „Traktat o łuskaniu fasoli” Wiesława Myśliwskiego
  • Anna Hajduk,  „Nie mogę przebaczyć Ci, Panie”. Obraz Boga w poezji Henryka Grynberga
  • Ewa Bartos,  „Pierwsza rana”. O doświadczeniu „sacrum” w liryce Tadeusza Kijonki
  • „Bezimienne stwarza. Cnota zachowuje”. Daoizm w późnej twórczości Edwarda Stachury
  • Mirosław Dzień,  Krynicki mistyczny. Podróż w stronę buddyzmu Zen, św. Jana od Krzyża i Mistrza Eckharta
  • Zofia Zarębianka,  W stronę metafizyki. Ewolucje poezji pokolenia Nowej Fali (Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski, Stanisław Stabro, Leszek Aleksander Moczulski, Julian Kornhauser)
Opis:

Poeta – w przeciwieństwie do intelektualnego konstruktora metafizycznych spekulacji – potrzebuje Osoby, do której może wołać, z którą czasami chce się spierać lub nawet oskarżać Ją o zło historii, jak bywa to w liryce Mieczysława Jastruna, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego czy Henryka Grynberga. W przeraźliwej samotności poeta może domagać się Głosu, jak Aleksander Wat, albo modlić się, jak to się dzieje w poezji Jerzego Lieberta i Karola Wojtyły, a nawet w późnej twórczości Zbigniewa Herberta [por. odpowiednie rozdziały w tomie drugim Obrazy Boga w literaturze polskiej XX wieku. Od pokolenia wojennego do Nowej Fali, red. J.M. Ruszar, D. Siwor, Bielsko-Biała – Kraków 2019]. Raczej nie mamy do czynienia z sytuacją intelektualnego, zimnego, niezaangażowanego uczuciowo dyskursu, co wcale nie dziwi, skoro wiersze podejmują ważne kwestie egzystencjalne, a autorom nie chodzi o „rozmowę z Absolutem na migi” – jak żartobliwie wyraził się Herbert w korespondencji z Henrykiem Elzenbergiem – ale o kontakt z takim rodzajem transcendencji, której ludzkie losy nie są obojętne. Bóg nie może być mniej czy bardziej konieczną hipotezą, zwornikiem koncepcji, ale elementem osobistej więzi. Tymczasem – jak powiada autor Tropów myślenia religijnego, Karol Tarnowski – Boga żywej wiary wypiera Absolut, element skończonych, zamkniętych, racjonalnych systemów, a współczesna filozofia żyje „żałobą po Bogu”. Nic więc dziwnego, że są to wyobrażenia nieprzystające do siebie, i trudno znaleźć jakieś elementy ciągłości. Stąd też decyzja edytorska, aby prezentować twórców chronologicznie, na podstawie ich daty urodzenia, a poniekąd ich pokoleniowe doświadczenia.

W pierwszym tomie omawiane są przede wszystkim postawy poetów należących do pokoleń urodzonych na przełomie wieków, którzy swój najbardziej twórczy okres przeżyli w II Rzeczpospolitej i uczestniczyli w awangardowych lub klasycyzujących poszukiwaniach zdetronizowanego Boga, ale – przynajmniej do września 1939 roku – funkcjonowali w komfortowych warunkach historycznych (jak na polskie dzieje), by następnie doświadczyć końca państwowej niepodległości i liberalnego świata. W tomie drugim dominuje pokolenie wojenne, urodzone i wychowane w wolnej Polsce, które w krótkim okresie przyśpieszonego dojrzewania zostało osaczone przez totalizm hitlerowski i sowiecki, a następnie tylko sowiecki. Wyzwanie egzystencjalne nie miało sobie równych w dotychczasowej historii ani w zakresie skali moralnego i fizycznego zagrożenia, ani powagi intelektualnej i duchowej próby. Skutki moralnego i politycznego pęknięcia, jakie dokonało się w latach 40. i 50., widoczne są do dzisiaj. Tom trzeci zawiera w części pierwszej szkice dotyczące kwestii obecności treści metafizycznych i religijnych w literaturze przełomu XX i XXI wieku w epoce postsekularnej, a w części drugiej autorzy podejmują refleksję nad trendami w badaniach twórczości najnowszej.

Józef Maria Ruszar

Loading...