Czytelnia / Jarosław Marek Rymkiewicz

Jarosław Marek Rymkiewicz (ur. 1935 r., zm. 2022 r.) – poeta, prozaik, eseista, dramatopisarz, profesor nauk humanistycznych, tłumacz.

Urodził się 13 lipca 1935 roku w Warszawie jako Jarosław Marek Szulc. Jego rodzice byli pochodzenia niemieckiego. Po zakończeniu II wojny światowej zmienili nazwisko na Rymkiewicz (był to pseudonim literacki Władysława Szulca – ojca Jarosława Marka – a zarazem nazwisko panieńskie jego matki), decydując się na przyjęcie polskiej tożsamości. Przeprowadzili się do Łodzi. Tam Jarosław Marek Rymkiewicz ukończył szkołę średnią oraz zdobył tytuł magistra na kierunku filologia polska. Rozwijał karierę naukową współpracując z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk – był jednym z badaczy działających w Pracowni Literatury Romantyzmu.

Zadebiutował w 1957 roku tomikiem poetyckim pt. Konwencje, w którym zarysował się już estetyka charakterystyczna dla całej twórczości Rymkiewicza i konsekwentnie w niej realizowana. W latach 1960–1964 wydał jeszcze trzy tomy wierszy. W 1967 roku opublikował książkę, w której zawarł swój program artystyczny: Czym jest klasycyzm. Manifesty poetyckie. Klasycyzm rozumiał Rymkiewicz jako głęboką artystyczną świadomość bezczasowości literatury – współistnienia przeszłości i teraźniejszości w języku, a także twórczy i afirmatywny stosunek do tradycji, nieograniczonej jednak jedynie do wzorców antycznych i renesansowych. Dla Rymkiewicz najbardziej inspirującymi epokami były bowiem barok i romantyzm. Fascynację tymi okresami dostrzec nie tylko w jego twórczości literackiej (gdzie przejawia się zarówno w formalnej, jak i treściowej organizacji utworów), ale także w działalności naukowej.

Jego pisarstwo można określić jako zaangażowane społecznie. Rymkiewicz na początku lat 1980. zaczął działać w opozycji antykomunistycznej. Podjął współpracę z wydawnictwami podziemnymi, a także z emigracyjnym Instytutem Literackim w Paryżu. W 1984 roku wydał w drugim obiegu powieść pt. Rozmowy polskie latem 1983, w ironiczny sposób komentującą stan wojenny. Za jej publikację pisarz został ukarany skreśleniem z listy członków Polskiej Akademii Nauk.

Również współcześnie Rymkiewicz zabierał głos w sprawach politycznych. W 2010 roku był członkiem komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. Pisuje wiersze o tematyce politycznej (m.in. Do Jarosława Kaczyńskiego, Krew). Pisuje felietony do prawicowej „Gazety Polskiej”. W 2015 roku odmówił przyjęcia Nagrody Literackiej m.st. Warszawy. W uzasadniającym tę decyzję oświadczeniu napisał: „Dziękuję jurorom za uznanie dla mojej twórczości. Nie przyjmuję tej nagrody. Nie chcę i nie mogę być laureatem nagrody, której patronuje Hanna Gronkiewicz-Waltz – ze względu na jej postępowanie po zamachu w Smoleńsku”.

Rymkiewicz został wyróżniony również wieloma innymi nagrodami, m.in. Nagrodą Fundacji im. Kościelskich (1967), Nagrodą im. Stanisława Vincenza (1984), Nagrodą Literacką im. Zygmunta Hertza paryskiej „Kultury” (1986) oraz Literacką Nagrodą Nike za tom poetycki „Zachód słońca w Milanówku” z 2003 roku.

Ważnym wkładem Rymkiewicza w rozwój polskiej kultury jest, oprócz jego autorskiej twórczości, działalność tłumaczeniowa. Na warsztat brał m.in.: Thomasa Stearnsa Eliota, Garcię Lorcę, Pedro Calderona de la Barcę oraz Osipa Mandelsztama – artystę szczególnie ważnego dla polskiego poety, wspomina on bowiem Mandelsztama w kilku wierszach, a także w tytule tomu „Ulica Mandelsztama” z 1983 roku.

Rymkiewicz należał do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Był również członkiem Rady Programowej Centrum Nauki Kopernik. Mieszkał w podwarszawskim Milanówku.

Twórczość:

Poezja:

Konwencje, Łódź 1957
Człowiek z głową jastrzębia, Łódź 1960
Metafizyka, Warszawa 1963
Animula, Warszawa 1964
Anatomia, Warszawa 1970
Co to jest drozd, Warszawa 1973
Wybór wierszy, Warszawa 1976
Thema Regium, Warszawa 1978
Poezje wybrane, Warszawa 1981
Ulica Mandelsztama i inne wiersze z lat 1979-1983, Warszawa 1983
Mogiła Ordona i inne wiersze z lat 1979-1984, Warszawa 1984
Moje dzieło pośmiertne, Kraków 1993
Znak niejasny, baśń półżywa, Warszawa 1999
Zachód słońca w Milanówku, Warszawa 2002
Cicho ciszej. Wybrane wiersze z lat 1963-2002, Warszawa 2003
Do widzenia gawrony, Warszawa 2006
Wiersze polityczne, Warszawa 2010
Pastuszek Chełmońskiego, Warszawa 2014
Koniec lata w zdziczałym ogrodzie, Warszawa 2015

Eseje:

Czym jest klasycyzm: manifesty poetyckie, Warszawa 1967
Myśli różne o ogrodach, Warszawa 1968
Aleksander Fredro jest w złym humorze, Warszawa 1977
Juliusz Słowacki pyta o godzinę, Warszawa 1982
Żmut, Paryż 1987
Baket, Londyn 1989
Kilka szczegółów, Kraków 1994
Do Snowia i dalej, Kraków 1996
Leśmian. Encyklopedia, Warszawa 2001
Przez zwierciadło, Kraków 2003
Słowacki. Encyklopedia, Warszawa 2004

Szkice historyczne:

Wielki Książę z dodaniem rozważań o istocie i przymiotach ducha polskiego, Warszawa 1983
Wieszanie, Warszawa 2007
Kinderszenen, Warszawa 2008
Samuel Zborowski, Warszawa 2010

Powieści: