Czytelnia / Stanisław Lem

Stanisław Lem (ur. 1921, zm. 2006) – pisarz science fiction, futurolog, eseista, filozof. Dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie. Od 1940 roku studiował medycynę na Uniwersytecie Lwowskim. Rok później musiał przerwać naukę z powodu niemieckiej okupacji, podczas której polskie uniwersytety zawiesiły działalność.

W okresie od 1941 do 1944 roku angażował się w działania ruchu oporu. Po wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej wznowił studia, jednak już w 1945 roku przeprowadził się (w ramach akcji repatriacyjnej) wraz z rodziną do Krakowa, przenosząc się na Uniwersytet Jagielloński. Lem nie zdobył jednak dyplomu, zrezygnowawszy ze studiów. W tym okresie publikował utwory, w tym wiersze, w czasopismach: „Kuźnica”, „Żołnierz Polski”, „Odra”, „Co Tydzień Powieść”, „Tygodnik Powszechny”. W 1946 roku jego nowela Człowiek z Marsa ukazywała się w odcinkach w czasopiśmie „Nowy Świat Przygód”. W 1948 roku ukończył swoją pierwszą powieść, Szpital przemienienia. Cenzura wydawnicza skłoniła go do przekształcenia Szpitala w trylogię o bardziej odpowiadającej polityce Partii wymowie. W 1955 roku wszystkie trzy części ukazały się pod tytułem Czas nieutracony.

Kiedy w polskiej literaturze przestała obowiązywać doktryna socrealistyczna, twórczość Lema rozkwitła. Zaczął wydawać powieści i opowiadania silnie osadzone w nurcie science fiction, stając się z czasem najczęściej przekładanym na języki obce polskim pisarzem oraz klasykiem gatunku. Pisał też filozoficzne eseje. Jego pierwszym dziełem tego typu były, poświęcone zagadnieniu cybernetyki, Dialogi. W 1961 roku ukazała się powieść Solaris, uznawana za jedno z najwybitniejszych dzieł pisarza i zekranizowana w 1972 roku przez Andrieja Tarkowskiego. Jednocześnie Lem stale współpracował z czasopismami, pisząc dla nich felietony literackie i popularnonaukowe. Jego teksty ukazywały się między innymi w „Nowej Kulturze”, „Przekroju”, „Życiu Literackim” i „Twórczości”. W 1965 roku opublikował Cyberiadę – utwór, który uznał za swoje największe osiągnięcie w dziedzinie literatury. Pisał również teksty futurologiczne i krytyczne.

W latach 1983–1988 Lem wraz z rodziną mieszkał w Wiedniu. Współpracował z paryską „Kulturą”. W 1988 roku wrócił do Polski i zamieszkał w Klinach. Zajął się głównie publicystyką, był autorem między innymi cyklu felietonów Świat według Lema dla „Tygodnika Powszechnego”. Pozostał aktywny twórczo do końca życia. Zmarł 27 marca 2006 roku w Krakowie. Jego imieniem, a także nazwami zaczerpniętymi z jego utworów, ochrzczono ciała niebieskie i satelity, a jego twórczość stała się inspiracją dla wielu tekstów kultury.

Twórczość:

• Człowiek z Marsa, Katowice 1946
• Astronauci, Warszawa 1951
• Jacht ‘Paradise’. Sztuka w czterech aktach, Warszawa 1951
• Sezam i inne opowiadania, Warszawa 1954
• Obłok Magellana, Warszawa 1954
• Czas nieutracony, Kraków 1955
• Dzienniki gwiazdowe, Warszawa 1957
• Dialogi, Kraków 1957
• Eden, Warszawa 1959
• Śledztwo, Wyd. MON, 1959
• Inwazja z Aldebarana, Kraków 1959
• Powrót z gwiazd, Czytelnik, 1961
• Solaris, Warszawa 1961
• Pamiętnik znaleziony w wannie, Warszawa 1961
• Księga robotów, Warszawa 1961
• Wejście na orbitę, Kraków 1962
• Noc księżycowa, Kraków 1963
• Niezwyciężony i inne opowiadania, Warszawa 1964
• Bajki robotów, Kraków 1964
• Summa technologiae, Kraków 1964
• Polowanie, Kraków 1965
• Cyberiada, Kraków 1966
• Głos Pana, Warszawa 1968
• Opowieści o pilocie Pirxie, Kraków 1973
• Filozofia przypadku, Kraków 1968
• Fantastyka i futurologia, Kraków 1970
• Doskonała próżnia, Warszawa 1971
• Bezsenność, Kraków 1971
• Wielkość urojona, Warszawa 1973
• Rozprawy i szkice, Kraków 1975
• Szpital Przemienienia, Warszawa 1975
• Katar, Kraków 1976
• Maska, Kraków 1976
• Powtórka, Warszawa 1976
• Golem XIV, Kraków 1981
• Wizja lokalna, Kraków 1982
• Prowokacja, Kraków 1984
• Biblioteka XXI wieku, Kraków 1986
• Pokój na Ziemi, Kraków 1987
• Fiasko, Kraków 1987
• Pożytek ze smoka, Warszawa 1993
• Człowiek z Marsa, Warszawa 1994
• Lube czasy, Kraków 1995
• Sex Wars, Warszawa 1996
• Tajemnica chińskiego pokoju, Kraków 1996
• Dziury w całym, Kraków 1997
• Bomba megabitowa, Kraków 1999
• Okamgnienie, Kraków 2000
• Przekładaniec, Kraków 2000
• Dyktanda czyli…, Kraków 2001
• Listy albo opór materii, Kraków 2002
• Dylematy, Kraków 2003
• Krótkie zwarcia, Warszawa 2004
• Lata czterdzieste. Dyktanda, Kraków 2005
• Rasa drapieżców. Teksty ostatnie, Kraków 2006
• Sknocony kryminał, Warszawa 2009

Źródła internetowe:

https://culture.pl/pl/tworca/stanislaw-lem
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Lem