Czytelnia / Jan Sochoń

Ks. Jan Sochoń (ur. 17 sierpnia 1953 w Wasilkowie na Podlasiu) – profesor zwyczajny, kierownik Katedry Filozofii Kultury i Religii, filozof, teolog, poeta, eseista, krytyk literacki, biograf i wydawca pism ks. Jerzego Popiełuszki.

Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego nr 5 w Białymstoku; w 1972 zdał maturę. Następnie studiował filologię polską w Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku. Po otrzymaniu w 1977 magisterium na podstawie pracy: Język poetycki Bolesława Leśmiana [prom. dr Andrzej Goreń], pracował w Bibliotece UW – w Białymstoku, równocześnie uczestnicząc w działaniach ruchu literackiego Nowa Prywatność. W 1979 roku podjął studia teologiczne na Akademickim Studium Teologii Katolickiej w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym św. Jana Chrzciciela w Warszawie, które ukończył w 1984, otrzymując magisterium za pracę: Koncepcja filozofii w pismach ks. Józefa Tischnera (próba opisu) [prom. prof. dr hab. Bronisław Dembowski]. W tym roku otrzymał święcenia kapłańskie i do 1985 pracował jako wikariusz najpierw w Lubochni, a następnie w Jabłonnie. Równocześnie w 1981–1985 studiował filozofię na Papieskim Wydziale Teologicznym – Sekcji św. Jana Chrzciciela w Warszawie, zakończoną kanonicznym egzaminem licencjackim i otrzymaniem licencjatu z teologii na podstawie rozprawy: Filozofia – Symbol religijny – Język [prom. prof. dr hab. Bronisław Dembowski]. W tym czasie nawiązał współpracę z redakcjami pism „Przegląd Katolicki” (od 1984) oraz „Powściągliwość i Praca” (od 1986), którą kontynuował z przerwami i w późniejszych latach.

W 1986 wykładał historię literatury polskiej i historię filozofii w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym św. Jana Chrzciciela w Warszawie. W tymże roku rozpoczął studia doktoranckie na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w trakcie których był przez rok 1987/1988 na stypendium naukowym w Paryżu. Związał się ze środowiskiem filozoficznym skupionym wokół prof. Mieczysława A. Krąpca i s. prof. Zofii Józefy Zdybickiej. Pod naukową opieką tej ostatniej napisał pracę doktorską i obronił ją w 1991: Ateizm. Wizja Etienne Gilsona [prom. prof. dr hab. Zofia Józefa Zdybicka, recenzenci: prof. dr hab. Mieczysław A. Krąpiec i prof. dr hab. Bronisław Dembowski]. Prace z zakresu filozofii chrześcijańskiej, a także przekłady z języka francuskiego i łaciny drukował w pismach teologicznych. Pod koniec lat osiemdziesiątych nawiązał współpracę z Polskim Radiem jako autor audycji poświęconych zagadnieniom filozoficznym, teologicznym i literackim. Kontynuował także twórczość literacką i krytycznoliteracką. Wiersze, recenzje, artykuły drukował między innymi na łamach pism: „Nowe Książki” (od 1991), „Zeszyty Literackie” (od 1989), „Więź” (od 1989 do 1999). W 1992 roku został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Prowadził wykłady na temat środków społecznego przekazu (1992–1993) oraz zajęcia zlecone ze stylistyki utworów dziennikarskich (1992) na Wydziale Teologicznym Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 1992 wszedł w skład redakcji „Trzeźwymi bądźcie”.

W 1994–1995 pracował na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej ATK (od 1999 Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) w Warszawie, od 1995 na stanowisku adiunkta w Katedrze Filozofii. W 1999 uzyskał tam habilitację w zakresie filozofii na podstawie oceny ogólnego dorobku naukowego i rozprawy Monistyczne ujęcia rzeczywistości w filozofii europejskiej. Studium historyczno-hermeneutyczne [recenzenci: prof. dr hab. Mieczysław A. Krąpiec, prof. dr hab. Andrzej Bronk, prof. dr hab. Edmund Morawiec]. W 2000–2004 współpracował z redakcją katolicką Telewizji Polskiej. W 2002 objął funkcję redaktora naczelnego rocznika „Studia z filozofii Boga, religii i człowieka”, wydawanego przez UKSW (dotychczas 7 tomów). W tymże roku otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 2002 został kierownikiem Sekcji Filozofii Bytu, Boga i Religii w Instytucie Filozofii na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej UKSW. W 2002 zaczął wykładać także w Wyższej Szkole Handlu i Finansów Międzynarodowych w Warszawie. W 2005 uzyskał tytuł naukowy profesora, a w 2006 stanowisko profesora zwyczajnego na UKSW. W 2007 objął kierownictwo Katedry Filozofii Kultury na UKSW. W 2008 wszedł w skład komitetu redakcyjnego pism „Studia Philosophiae Christianae” (UKSW), „Ethos”, do Rady Naukowej Instytutu Jana Pawła II i „Studia Gilsoniana”, a w 2016 został powołany przez Walne Zebranie Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II na członka czynnego tego Wydziału. W 2016 zatwierdzono jego kandydaturę na Konsultora Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego w Episkopacie Polskim.

Od 2001 należał do zespołu biorącego udział w pracach nad procesem beatyfikacyjnym Sługi Bożego ks. Jerzego Popiełuszki oraz w opracowaniu jego monografii o charakterze hagiograficznym. W 2002 rozpoczął współpracę z International Institute for Hermeneutics (Kanada) oraz z wydawanym przez nich pismem „Hermeneutic Series”. Został członkiem Polskiego Towarzystwa Tomasza z Akwinu, oddziału Societá Internazionale Tommaso d’Aquino (2000), Polskiego Towarzystwa Filozoficznego (2001), Towarzystwa Naukowego KUL (2006), Polskiego PEN Clubu (2009). Większość książek Jana Sochonia zyskiwała uznanie w środowisku naukowym i literackim. Pojawiło się bardzo wiele omówień i recenzji jego prac w pismach zarówno typowo filozoficznych (na przykład „Edukacja Filozoficzna”, „Kwartalnik Filozoficzny”, „Człowiek w Kulturze”, „Roczniki Filozoficzne”, „Warszawskie Studia Teologiczne”, „Łódzkie Studia Teologiczne”, „Christianitas”), jak i w periodykach społeczno-kulturalnych („Twórczość”, „Kwartalnik Artystyczny”, „Topos”, „Akcent”, „Tytuł”, „Więź”, „Przegląd Powszechny”). Niektóre z książek – zwłaszcza Spór o rozumienie świata, Bóg i język, Ateizm – wywoływały ogólnopolską dyskusję i były wielokrotnie cytowanie w pracach polskich autorów. Jan Sochoń otrzymał też wiele nagród naukowych (nagrodę II stopnia Rektora UKSW za wybitne osiągnięcia badawcze, nagrodę Feniksa w latach 2003, 2016, Ogólnopolską Nagrodę Literacką im. Franciszka Karpińskiego, nominację do nagrody „Nike”, nagrody Józefa Mackiewicza, medal Fundacji im. Ks. Janusza St. Pasierba za istotny wkład w utrwalanie pamięci o postaci i dziele tego wybitnego kapłana, uczonego i poety, jak również statuetkę „Twórca kultury” za rok 2018  XXXVII Tygodnia Kultury Chrześcijańskiej w Bydgoszczy.

Jan Sochoń jest cenionym nauczycielem akademickim, popularyzatorem myśli filozoficznej, uczestnikiem sympozjów i konferencji organizowanych przez polskie środowiska uniwersyteckie i literackie, łącząc w ten sposób teoretyczny i dydaktyczno-praktyczny wymiar swej refleksji naukowej. W ramach Katedry Filozofii Kultury inicjuje coroczne sesje naukowe, panele i konserwatoria. Przy współudziale studentów, doktorantów i współpracowników urządza Warszawskie Dni Filozofii. Systematycznie współpracuje z wieloma czasopismami, między innymi z „Nowymi Książkami”, „Recogito” (Paryż, pismo internetowe), „Człowiekiem w Kulturze”, „Toposem”, „Migotaniami”, „Teologią Polityczną”, także Polskim Radiem (audycje autorskie poświęcone filozofii, teologii i literaturze) i Telewizją Polską. Należy również do autorów, którzy brali udział w opracowywaniu haseł problemowych do Powszechnej Encyklopedii Filozofii, wydawanej przez Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu. Jego utwory przetłumaczono na język angielski, francuski, niemiecki, włoski, rosyjski, czeski, serbski, chorwacki, ukraiński; zostały nadto zamieszczone w kilku zagranicznych antologiach. Mieszka w Warszawie. Strona internetowa: jansochon.pl.

Twórczość:

Poezja:

• Wiersze, Białystok 1979
• Wita mnie lęk…, Warszawa 1986
• Paryż i inne wiersze, Kraków 1989
• Nie dzieje się nic szalonego, Białystok 1990
• Uroczyście przemija postać świata, Kraków 1990
• Nagość wielokrotna. 50 krótkich wierszy, Kraków 1991
• Brzęk dzwonków. Wybór wierszy, Warszawa 1993
• Jasność. Wiersze, Katowice 1994
• Modlitwa z muzyką, Warszawa 1996
• Wszystkie zmysły miłości, Warszawa 1997
• Czarna flaga. Wiersze wybrane i nowe, Pelplin 2001
• Ogień dobrej śmierci. Wiersze nowe 1997–2000, Warszawa 2001
• Gorycz, Pelplin 2003
• W miłości zdarza się wszystko. Wiersze z lat 2001–2004, Pelplin 2004
• Bagaż podręczny, Sopot 2005
• Rozczesuję twoje włosy, matko, Pelplin 2005
• Poza kamień, Warszawa 2006
• Intencje codzienne, Rzeszów 2009
• Powtórzenie raju, Pelplin 2010
• Uspokój się, Bydgoszcz 2010
• Podróż z magami. Wiersze świąteczne, Bydgoszcz  2011
• Wizerunek, Gdańsk 2013
• Obrót koła, Pelplin 2014
• Sandały i pierścień, Sopot 2015
• Półmrok, Paryż 2016
• Strzałka czasu, Rzeszów 2017
• Klęcznik ze słów. Modlitewnik poetycki, Warszawa 2017
• Brewiarz celnika, Sopot 2019
• Modlitwa do ciszy. Wybór wierszy, Bydgoszcz 2019  
• Krzew winny, Bydgoszcz 2020

Proza:

• Dziennik z życia, Poznań 2005
• Mowa wewnętrzna. Sceny z życia duchowego, Warszawa 2017
• Jedenaste przykazanie (powieść) – w druku

Publikacje naukowe:

• Wizja ateizmu Etienne Gilsona, Warszawa 1993
• U drzwi Godot. Szkice o poezji, filozofii i teologii, Warszawa 1995
• Spór o rozumienie świata. Monizujące ujęcia filozofii europejskiej. Studium historyczno-hermeneutyczne, Warszawa 1998
• Bóg i język, Warszawa 2000
• Porzucić świat absurdów. Z Mieczysławem A. Krąpcem OP rozmawia ks. Jan Sochoń, Lublin 2002
• Ateizm, Warszawa 2003
• Przygodność i tajemnica. W kręgu filozofii klasycznej, Warszawa 2003
• Ponowoczesne losy religii, Warszawa 2004
• O pocieszeniu, jakie daje literatura. Szkice i uwagi krytyczne, Warszawa 2005
• Religia jako odpowiedź. Eseje przygodne, Warszawa 2008
• Tama. Opowieść o życiu i męczeństwie księdza Jerzego Popiełuszki, Kraków 2010
• Poszukiwanie literatury, Warszawa 2012
• Religia w projekcie postmodernistycznym, Lublin 2012
• Człowiek i twórczość. Szkice z filozofii religii, Lublin 2016
• Męczeństwo i miłość. W kręgu kultury przykościelnej, Warszawa 2019

Publikacje popularnonaukowe:

• Merton, Lubochnia i literatura, Włocławek 1990
• Zdania, przecinki, kropki…, posłowie J. Hartwig, Poznań 1998
• O życiu, które podoba się Bogu, Warszawa 1999
• Prawdę warto pokochać, Katowice 2001
• List do mojego Księdza, Pelplin 2007
• Jerzy Popiełuszko, Kraków 200  
• Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko, Kraków 2010
• Widzimy tylko znaki. O wierze chrześcijańskiej, Kraków 2011
• Nieme współcierpienie. Solilokwium pasyjne. Rozważania dla dorosłych na Drogę Krzyżową i Gorzkie Żale, Poznań 2013
• Jak żyć chrześcijaństwem?, Warszawa 2014

Publikacje redagowane i edytorskie:

• Spalony raj. Antologia młodej poezji religijnej, Warszawa 1986 (wybór, przedmowa i opracowanie)
• Ks. Janusz Pasierb, Wiersze wybrane, Warszawa 1988 (wybór i opracowanie)
• Szaropolskie srebro. Wiersze księży, Warszawa 1992 (wybór, opracowanie i posłowie)
• Ks. Jerzy Popiełuszko, Kazania 1982–1984, Warszawa 1992 (4 wydania; wstęp i opracowanie)
• Ks. Janusz Pasierb, Po walce z aniołem, Warszawa 1996 (wybór i posłowie)
• Bolesław Leśmian, Nieskończoność róży, Warszawa 2000 (wybór i posłowie)
• Ks. Jerzy Popiełuszko, Dotknięcie Boga. Myśli, modlitwy, wywiady, Warszawa 2000 (wybór, opracowanie i przedmowa)
• Ks. Jerzy Popiełuszko, Myśli wyszukane, Kraków 2001 (wybór)
• Ks. Jerzy Popiełuszko, Dobrego dnia!… Myśli na każdy dzień roku, Częstochowa 2002 (wybór i opracowanie)
• „Studia z filozofii Boga, religii i człowieka” 2002, nr 2 (opracowanie i korekta J. Sochoń, H. Stompor)
• Ks. Janusz Pasierb, Liturgia serca, Warszawa 2002 (wybór, wstęp i opracowanie)
• Karol Wojtyła, Ukryty blask, Warszawa 2003 (wybór i posłowie)
• Poezja Karola Wojtyły. Duchowe spojrzenia, Pelplin 2003 (wybór i opracowanie)
• „Studia z filozofii Boga, religii i człowieka” [Filozofia wobec tajemnic religijnych] 2005, nr 3 (red. J. Sochoń, A. Wierciński)
• „Studia z filozofii Boga, religii i człowieka” [Filozofia i chrześcijaństwo] 2007, nr 4 (red. J. Sochoń, J. Grzybowski)
• „Studia z filozofii Boga, religii i człowieka” [Metafizyka wobec współczesności] 2009, nr 5 (red. J. Sochoń, D. Piętka)
• „Studia z filozofii Boga, religii i człowieka” [Poiesis wobec Boga i śmierci] 2014, nr 6 (red. J. Grzybowski, J. Sochoń)
• Dobrego dnia z bł. ks. Jerzym Popiełuszką. Myśli na każdy dzień roku, Częstochowa 2014 (wybór i opracowanie)
• „Studia z filozofii Boga, religii i człowieka” [Józefa Sadzika filozofia znaków czasu] 2016, nr 7 (red. J. Grzybowski, J. Sochoń)

Tłumaczenia:

• Andre Frossard, Bronię Papieża, Warszawa 1995 (tłumaczenie wspólnie z ks. J. Naumowiczem)
• Etienne Gilson, Laicyzm i wolnomyślicielstwo, „Więź” 1991, nr 7–8, s. 76–80
• Etienne Gilson, Francja i pogaństwo, „Więź” 1992, nr 5, s. 36–41 (tłumaczenie i opracowanie)
• Etienne Gilson, Bóg nie umiera, „Chrześcijanin w Świecie” 1993, nr 1, s. 26–29 (tłumaczenie i opracowanie)
• Etienne Gilson, Laickość i laicyzm, „Człowiek w Kulturze” 1994, nr 3, s. 161–168 (tłumaczenie i posłowie)
• Etienne Gilson, Jahwe i gramatycy, „Społeczeństwo Otwarte” 1995, nr 12, dod. I–VIII (tłumaczenie i opracowanie)
• Etienne Gilson, W towarzystwie ojca H. de Lubaca: wiara szukająca zrozumienia, „Człowiek w Kulturze” 1995, nr 6/7, s. 395–401 (tłumaczenie i opracowanie)
• Tomasz z Akwinu, Czy stwarzanie należy do powinności którejś z Osób Boskich? [w:] M.-A. Vannier, Trójca Święta. Tajemnica jedności. Teksty z Tradycji, Warszawa 2000, s. 161–163
• Tomasz z Akwinu, Kształtowanie się pojęcia osoby [w:] M.-A. Vannier, Trójca Święta. Tajemnica jedności. Teksty z Tradycji, Warszawa 2000, s. 117–118
• Tomasz z Akwinu, Są tylko Trzy Osoby w Bogu [w:] M.-A. Vannier, Trójca Święta. Tajemnica jedności. Teksty z Tradycji, Warszawa 2000, s. 118–120