Nie miałam ochoty iść na to spotkanie. Nie obiecywałam sobie za wiele po ogłoszeniu w internecie na lento.pl, ale skoro jestem już umówiona z PREZESEM – pójdę.
Przed dwoma tygodniami skończyłam staż w małej kilkuosobowej firmie. Właściwie pracowały tam tylko dwie osoby i właściciel. Że on pracował, to dużo powiedziane, bo pojawiał się rzadko, wpadał na godzinę, dwie. Włączał swój komputer, podpisywał jakieś papiery, pracownikom zadysponował coś do wykonania i zmykał. Budował dom, więc gonił w piętkę. Miałam wrażenie, że czasem nie ogarnia wszystkiego. Katarzyna, która pracowała już trzeci rok, układała wszystko we właściwe tory i wtedy praca nabierała sensu. Piotr, choć pracował tylko rok, też miał głowę na karku. Dziwiłam się, że nie odejdzie i założy swojej firmy.
Trafiłam do nich, bo niecierpliwie szukałam pracy. W internecie znalazłam kontakt. Ucieszyłam się, bo była blisko mojego mieszkania. Zadzwoniłam. Spotkałam się z nimi w czasie ich przerwy obiadowej w restauracji na moim osiedlu. Siedzieli we trójkę przy stoliku. Okazało się, że to cały personel. Właściciel firmy, Mateusz był młodym człowiekiem. Pytał o moje doświadczenie zawodowe, co mnie zdziwiło, bo przecież napisałam w swoim CV wszystko. Jeżeli chodzi o doświadczenie, to rzeczywiście go nie miałam. Dopiero pół roku wcześniej ukończyłam uniwersytet. Licencjat zrobiłam z kulturoznawstwa, a studia magisterskie z zarzadzania mediami i instytucjami kultury. Mateusz pytał o znajomość pracy na komputerze. Tu mogłam się pochwalić. Kazał sobie mówić po imieniu, był miły. Firma zajmowała się organizowaniem eventów, wyjazdowych szkoleń, spotkań integracyjnych i rekreacji. Mateusz planował rozwój firmy, poszerzenie działalności. Umiał przy tym liczyć pieniądze, gdyż szukał do pracy stażystki. Zawsze to taniej.
„Dobry i staż” – pomyślałam. Chciałam pracować w takiej firmie. Byłam pewna, że polubię tę pracę i na pewno się czegoś nauczę.
– Od kiedy przychodzisz? – zapytał.
– Muszę w Urzędzie Pracy wszystko pozałatwiać – odparłam.
– To załatwiaj. Ja tymczasem kupię dla ciebie biurko i komputer.
Znaczyło to, że ma wobec mnie szersze plany zawodowe. Tym mnie ujął. Miałam nadzieję, że będę mogła w jego firmie zostać po półrocznym stażu, jeżeli będą tylko możliwości rozwoju.
Dużo się nauczyłam przez te sześć miesięcy. Nie mogę powiedzieć, że Mateusz mnie nauczył. On tylko stawiał przede mną zadania i musiałam sobie radzić. Znaleźć, załatwić, umówić, zarezerwować. Telefonu z ręki nie wypuszczałam, ślęczałam przed komputerem, by dopracować oferty. Gdy już umówiłam mu spotkanie, on szedł dogadać szczegóły i negocjował cenę. Czasem kazał mi, na wczoraj, sporządzić scenariusz pikniku dla załogi jakiegoś przedsiębiorstwa. Robiłam to wieczorami po pracy. Kosztowało mnie to dużo wysiłku i czasu. Dawałam mu gotowy program, a wtedy jego przedsiębiorstwo eventowe zamieniało się w jakiś upiorny call center. Kazał mi telefonicznie szukać firm i namawiać je na takie wydarzenie. Raz nawet wydzwaniałam do działów marketingu i reklamy kilku przedsiębiorstw, oferując im wycieczkę, której w ogóle nie miał.
– Mam komuś sprzedawać kota w worku? – spytałam.
– Będą chętni, to się wycieczkę zorganizuje. A na razie zbadaj rynek. Coś tam wymyśl. Najlepiej wycieczkę do Francji albo Hiszpanii – rzucił już prawie w drzwiach.
– Ale jaka cena od osoby? – dopytywałam.
– Znajdź w Internecie.
Marzyło mu się organizowanie wypraw do Ameryki Południowej, do Azji. Był fanem programu telewizyjnego Azja Express.
Uczyłam się, byłam przecież na stażu. Urząd Pracy płacił mi pensję, niecałe tysiąc złotych, a Mateusz obiecał premię, tak by wyszła mi najniższa krajowa. Teraz już wiem, że obiecać można wszystko. Nikt ci nie może tyle dać, ile biznesmen może ci obiecać.
Był event dla gaziarzy. Dwa dni weekendu zabawiałam ich dzieci. Mamusie szczebiotały, sączyły drinki. Przechwalały się.
– Dopiero tydzień temu wróciliśmy z Majorki. Dziesięć dni wspaniałych wakacji. All inclusive cały dzień, drinki za darmo. A wieczorami balanga do północy, melanż na plaży. Ach, miłe wspomnienia. I to hiszpańskie wino – rozanieliła się farbowana blondyna na wysokich koturnach. Rzucała przy tym rękami dookoła, jakby tańczyła jakieś iberyjskie flamenco, a długie tipsy kosiły powietrze niczym lanca pikadora.
Koleżanki spojrzały na nią z lekką niechęcią, ale dalej podtrzymywały rozmowę.
– My jedziemy dopiero we wrześniu, jak się trochę przeludni i nie będzie tak gorąco – powiedziała inna.
– We wrześniu też jedziemy, tym razem do Bośni – dalej chełpiła się farbowana na koturnach.
– Ale to przecież po wakacjach! – wyraziła obawę brunetka w słomkowym kapeluszu.
– Wzięłam rok urlopu dla poratowania zdrowia. Przy tej reformie szkolnictwa takie zamieszanie – machała tipsami – Gdy koleżanka za rok pójdzie na emeryturę, wrócę na cały etat.
– A można u was tak? – dziwiła się brunetka.
– No oczywiście. W naszym zespole szkół co rok któryś z nauczycieli korzysta z takiego urlopu. Krtań podleczyć i nerwy koniecznie podreperować.
– To oczywiście jest urlop bezpłatny? – pytała dalej brunetka.
– Ależ płatny! – żachnęła się blondyna.
Mamusie spojrzały po sobie i wydęły usta. Farbowana na koturnach zauważyła tę niechęć i dodała:
– Takie mamy uprawnienia z karty nauczyciela. To jak nie skorzystać?
Słyszałam tę rozmowę, bo właśnie rozkładałam stół do gry planszowej dla dzieci. „Jedni dostają urlopy płatne za nic nierobienie, a inni odpowiedniej pracy znaleźć sobie nie mogą” – pomyślałam z goryczą.
Mamuśki podeszły do swoich pociech i zaczęły im kibicować, a tatusiowie poszli w tango. Gdy tylko Piotr rozstawił kasynowe stoły, ci zasiedli przy nich i zaczęli grać. Licytowali jeden przez drugiego, podbijali stawki, a whisky dodawała im animuszu. Po chwili już niejeden w swoim urojeniu był w Las Vegas, czy w Monte Carlo i wiele mógł. Gdy patrzyłam na nich, miałam wrażenie, że z takim gestem szerokim każdy z nich był co najmniej członkiem zarządu, a nawet prezesem gazowej firmy. Jeden z nich, już łysawy, choć dopiero dobiegał czterdziestki, podszedł do mnie z drinkiem w dłoni.
– Proszę, to dla ciebie – powiedział z miłym uśmiechem.
– Dziękuję, w pracy jestem.
– A tak się starałem go skomponować. Zmarnuje się? – zrobił smutną minę.
– Proszę wypić – odpowiedziałam.
– Wypiję, ale za nasze spotkanie. Sławek jestem – podniósł szklaneczkę do góry.
– Ola – przedstawiłam się, choć wcale nie zamierzałam zawierać z nim znajomości.
– O której dzisiaj kończysz? – spytał z uśmiechem i oczy już zrobiły mu się maślane.
– Jak wy pójdziecie spać – wypaliłam dość niegrzecznie, pokazując ruchem głowy na grupę jego kolegów kłębiących się przy ruletce.
Piotrek robił za krupiera. Mrugnął do mnie porozumiewawczo, uśmiechnęłam się.
– To ja dzisiaj spać nie będę – oznajmił Sławek – Zapraszam cię do klubu Raz-Dwa-Trzy. Przyjdziesz?
– Przyjdę, przyjdę ze swoim chłopakiem.
Uśmiech mu spełzł. Stanął w pół kroku jak łowczy pies i patrzył w szklankę z zielonym drinkiem.
Po dwóch godzinach ta grupka mężczyzn przedstawiała widok godny pożałowania. Na drugi dzień organizacją ich czasu wolnego zajmował się zawodowy wodzirej. Zdzierał gardło, namawiał na jakąś aktywność, a oni leczyli kaca zimnym piwem.
Dwudniowa impreza dla gaziarzy wyszła korzystnie. Wtedy Mateusz dał mi pięćset złotych premii. W kolejnych miesiącach rzucał mi po dwieście złotych na odczepne. Musiałam się o tę dopłatę upominać. Nie darowałam mu, choć mogłam te pieniądze rzucić z powrotem na biurko. Chciałam widzieć, jak się wije, kręci i jakie robi uniki, by coś z tych obiecanych pięciuset złotych urwać. Przypominałam mu, że przecież obiecał mi dopłacać do wysokości najniższej krajowej, wyglądał wtedy jakby zjadł cytrynę. W zamian za ten mój upór i bezkompromisowość wymyślał mi różne zajęcia. Robiłam plan wycieczki po słonecznej Italii. Dopytywałam telefonicznie o ceny noclegów w hotelach i alternatywnie w hostelach, liczyłam koszty przejazdów, ubezpieczenia, bilety do muzeów i ceny posiłków. Musiałam poznać zabytki i historię planowanych do odwiedzenia miast, żeby coś wycieczkowiczom przekazać na wypadek, gdyby przewodnika nie było lub okazał się za drogi. Mateusz mówił, że to na już. Myślałam, że ma konkretne zlecenie. Głupia łudziłam się, że jak dobrze zrobię, to jako przedstawiciel operatora zwiedzę Włochy. Ślęczałam dwa wieczory w domu przed komputerem, a gdy w kolejnym dniu dałam mu cały plan wycieczki i kosztorys, nawet nie przejrzał tych papierów. Położył gdzieś na swoim biurku, a mnie wysłał do urzędu miasta bym zapoznała się z procedurami zarejestrowania biura podróży. Znowu telefony, rozmowy z urzędnikami. Robiłam notatki. Przynosiłam Mateuszowi wszelkie potrzebne papiery, wypełniałam druki. Dałam mu spis dokumentów, które musiał podpisać i przedstawić w poszczególnych urzędach. Informowałam go jakie zgody musi uzyskać do prowadzenia takiej działalności. Zabrał wszystkie papiery i pojechał do Urzędu Marszałkowskiego zarejestrować biuro podróży. Po pół godziny zadzwonił do mnie z pretensjami, że nie powiedziałam mu, by zabrał również pieczątkę firmy. Wrócił po dwóch godzinach. Biura podróży nie zarejestrował, a teczkę z wypełnionymi drukami wpiął w segregator i włożył do szafy. Na drugi dzień rano kazał mi przejąć obowiązki Piotra, a jego zabrał na dwa dni do układania kostki brukowej na podjeździe do swojego garażu. „Jak tak dalej pójdzie, to ja będę zamiatać piasek na tym podjeździe” – pomyślałam.
Po kilku miesiącach stażu miałam wrażenie, że to ja bardziej orientuję się w tym jego biznesie niż on. Katarzyna prowadziła biuro, czasem utyskiwała, ale zaciskała zęby i pod jego nieobecność sama decydowała o wielu sprawach. Organizowała różne szkolenia i firmowe imprezki, wyszukiwała mu klientów. Była w firmie Mateusza jako wspólnik na procencie.
Mateusz miał nam płacić dziesiątego, ale trzeba było zawsze czekać kilka dni, bo akurat nie pomyślał, że musi mieć pieniądze na wypłaty. Gdy ja już z Urzędu Pracy miałam na koncie ten tysiąc złotych, Piotr i Katarzyna byli bez grosza. Nie wiem, dlaczego dawali się tak traktować. Przyjęłam ten staż, bo miałam nadzieję, że zostanę dłużej, takie Mateusz roztaczał perspektywy, rozścielał przede mną dywan kariery. Cieszyłam się, że wreszcie będę miała pracę, którą mogę polubić. Nie wyszło. Sama mu powiedziałam po pięciu miesiącach stażu, że nie zostanę w jego firmie. Nawet nie spytał, dlaczego. Przyjął to dość obojętnie i pewnie z zadowoleniem. Chciał mnie jeszcze na cały weekend do jakieś imprezy, ale odmówiłam.
– Przyjdź przed wyjazdem załadować na przyczepę głośniki i sprzęt – powiedział, świdrując mnie wzrokiem.
– Co ty! A Piotrek? Jarek jeszcze dochodzi na imprezy, niech załadują – odparłam i odwróciłam się na pięcie. Siadłam za biurkiem i przekładałam papiery.
Nic nie odpowiedział. Później pytałam się Piotra, co sobie szef wyobraża, że ja w wolnym dniu będę sprzęt ładować. Jarka na imprezy zatrudnia, niech ładuje.
– Jarkowi za każdą godzinę musi płacić.
Ostatni miesiąc przepracowałam w miarę spokojnie. Mateusz był tydzień na urlopie, a jak wrócił, to z biura też się często urywał. Wszystko zostawiał na głowie Katarzyny. Okres wakacyjny jest raczej martwym okresem, jeżeli chodzi o eventy firm i urzędów, to sezon urlopowy. Przejmują ich biura podróży. Prawdziwe żniwa dla takich firm jak Mateusza zaczynają się we wrześniu.
Skończę staż i będę szukać konkretnej pracy, by znowu nie wylądować w jakimś supermarkecie. Nie po to na UJ obroniłam się na piątkę, by biegać od półek do kasy, od magazynu do lodówek, metkować, układać towar, a po zamknięciu sklepu sprzątać jeszcze przez godzinę. Mam za sobą dwa miesiące takiego doświadczenia. Pracowałam na jakąś tam umowę zlecenie. Nic mi się nie należało, nawet bluzkę (uniform firmowy w kolorze blue) musiałam sobie kupić sama. Ciągle na nogach. Klienci brali czekoladki i zostawiali je przy konserwach, ciastka przy lodach, a pastę do zębów wśród kaskad butelek z napojami, jakby mi chcieli pracy dołożyć, albo na złość zrobić. Czasem to nawet wierzyłam, że robią to specjalnie, bo wiedzą swoim instynktem, że mnie to wkurza. Później już przywykłam. Teraz jak idę do sklepu, towar, z którego rezygnuję, odnoszę na swoje miejsce. Wcześniej tego nie robiłam. Sklep nieduży jakieś dwieście metrów kwadratowych. Cztery osoby obsługi, a ja najmłodsza płaciłam frycowe przez pierwszy miesiąc. Jechałam szmatą posadzkę na całym sklepie po jego zamknięciu. Kasjerki liczyły utarg, Łukasz wyskoczył na papieroska. Z nim mogłam jedynie porozmawiać, gdy wykładaliśmy towar. Skończył wychowanie fizyczne na jakiejś wyższej szkole zawodowej i wylądował w sklepie. Biega pomiędzy regałami już piąty rok za najniższą krajową. Ale przepraszam, skłamałabym, bo w najlepszych miesiącach przed świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocy dostają premię – dwieście pięćdziesiąt złotych. Czekają na te miesiące jak na zbawienie. Ileż sobie obiecują za tę premię. Już na to konto Łukasz kupił sobie buty najki. Obliczył, że za dwa miesiące budżet sobie znacząco podreperuje, więc stać go na taki wydatek już teraz.
Dziwiłam się, że jest bez ambicji. Jakie tu ma perspektywy rozwoju? Zmywałam posadzkę, tańczyłam z płaskim mopem pomiędzy regałami i szlag mnie trafiał. Gorycz ze mnie wychodziła, bo nie byłam na swoim miejscu. Survival, jakaś upiorna szkoła przetrwania.
Moja siostra mówi, że i tak mam dobrze. Nie powinnam narzekać. W sklepie mam ciepło w zimie, a chłodno w lecie i co najważniejsze, bez przeciągów. Otaczają mnie zapachy jedzenia. Przejdę obok regału z czekoladą, od razu mi endorfiny pod sufit skaczą albo na dziale gospodarczym pachnie mydełkiem toaletowym.
– U mnie – siostra opowiada – tak dobrze nie ma nikt, choć to zakład pracy chronionej. Nawet ja, co w biurze siedzę i te wszystkie zestawienia produkcji robię, zamówienia zbieram i gdy z nimi idę do magazynu, to uszy zatykam, jak przez halę maszyn przechodzę. Tłuką się te wtryskarki okropnie. Tylko łup, łup, metal o metal dzwoni i pneumatyka dyszy. A jakby tego mało było, kilka maszyn węże peszla z siebie wypluwa i tnie co dziesięć metrów. Szeleści to przy zwijaniu, syczy i chrzęści jakby ci ktoś je przez środek głowy przesuwał. W pomieszczeniu sąsiednim młyn miele te wszystkie wybrakowane elementy z plastiku i odcięte nadlewki. Kurzy się, w oczy jakiś chemiczny syf szczypie, że trzeba je zamknąć, nos i usta zatkać, bo w gardle drapie jakbym kwas piła. Gdy idzie produkcja na wysoką jakość, to granulat polipropylenu i barwniki są pierwszego sortu. Gorzej, gdy są elementy barwione na czarno, to wtedy z takiego tworzywa jest smród na hali jak w czeluściach tartarskich. Pewnie dla niejednego skończy się to jakąś chorobą. Sprowadzają to cholerstwo z Chin bursztynowym szlakiem albo krajowe z przemiału tych wszystkich zakrętek, które dzieci zbierają w szkołach dla wspomożenia kogoś w nieszczęściu choroby czy niepełnosprawności. I tak w zakładzie pracy chronionej chorzy znowu to przerabiają. Przebiegam przez halę najszybciej jak potrafię, prawie że na bezdechu i dopiero za drzwiami łapię powietrze. A obsługa tych maszyn musi przez osiem godzin to wszystko wdychać w hałasie okropnym. Niby ci z orzeczeniem o niepełnosprawności mają prawo pracować tylko siedem godzin dziennie, ale przy przyjęciu do zakładu kierownik im oznajmia, że owszem, jest praca, tylko na osiem godzin. Zgoda jest warunkiem zatrudnienia, czy kolejnej umowy. Czasem Państwowa Inspekcja Pracy przyjedzie sprawdzić warunki, bo tu ludzie są pod szczególną ochroną. Liczy się Człowiek. To brzmi dumnie. Dwa tygodnie wcześniej już z inspekcji przysyłają zawiadomienie, że przyjadą skontrolować zakład. Wtedy jest pospolite ruszenie, naprawy sprzętu, usuwanie maszyn, które robią nadmierny hałas. Słowem, robi się wszystko by kontrola dobrze wypadła. Inspektorzy najpierw meldują się u prezesa, potem z dyrektorem gadu, gadu i dopiero wychodzą na halę i rozglądają się dookoła. Te wtryskarki co tak tłuką się niemiłosiernie, są wyłączone, stoją ciche niby w naprawie, bo formy są z nich zdjęte. Pracują wtryskarki najnowsze. Hałas w normie, zapylenia nie ma i prawie że nie śmierdzi, bo granulat prima sort. Załoga paraduje w roboczych bluzach z napisem POL-DOM i wszyscy w butach ochronnych. Raz starosta przyjechał. Skoro starostwo powiatowe wydaje orzeczenia o niepełnosprawności, to starosta jest zainteresowany jak o ludzi się dba w takim zakładzie. O jak wtedy miło, jak dobrze, jak w rodzinie. Prezes z dyrektorem nawijają staroście makaron na uszy, oprowadzają, pokazują, do pracowników podchodzą z uśmiechem i taką empatią, że aż słodziutko się robi.
– „A jakże, u nas o załogę się kierownictwo troszczy. Ludzie to nasza największa wartość. Nawet ośrodki wczasowe mamy dla załogi. Jeden w górach z widokiem na Giewont, a drugi nad morzem. Pracownicy mogą pojechać, odpocząć, na nartach poszusować, świeżego powietrza zażyć, kwaśnicy góralskiej skosztować i gulaszu z baraniny, bo ośrodek ma swoją kuchnię” oznajmia prezes z uśmiechem, a starosta już ślinę przełyka, bo oskoma go bierze na samo wspomnienie góralskiego jadła. „Nad morzem spacery, plażowanie, kąpiel i jod na okrągło, bo do Bałtyku tylko trzysta metrów, panie starosto.”
– „I taka postawa jest budująca” kiwa głową starosta i na papieża się powołuje. „Przecież święty Jan Paweł II powiedział: Człowieka trzeba mierzyć miarą serca. Tak trzymać, tak trzymać, panie prezesie. Sam miałem na plakacie wyborczym hasło „Liczy się Człowiek” mówi i uśmiecha się szeroko, pokazuje cały garnitur mocnych zębów. Jakoś nikt z pracowników nie pojechał ani w góry, ani nad morze. Każdy tu za najniższą krajową robi. Na początku owszem, pojechali w kilku, ale do roboty. Trawę kosić, po budowie sprzątać, plac równać, ogrodzenie malować. Na stolarnię też czasem zajdę, tam szum, jęk i harmider. Wszyscy wkoło maszyn się kręcą; ten hebluje, tamten przycina, inny znowu klei i składa, któryś szlifuje i wygładza gotowe elementy, a Grześ biega, te różne listewki i deseczki przynosi. Plączą się mu nogi, jakby pomiędzy tymi maszynami tańczył. Aż mnie trwoga zdjęła, że się potknie i podeprze dłonią o heblarkę czy piłę i nieszczęście gotowe. A przecież on jest pod ochroną w naszym zakładzie. Musi być, bo to zakład pracy chronionej. Miliardy na to idą. Ale dobra zmiana jeszcze się temu nie przyjrzała. Obstawili się zaradnie właściciele takich zakładów politykami. To zakłady z misją skierowaną na człowieka. Nawet biskup wizytował nasz zakład. Prezes chwalił się swoją dobroczynnością. Szedł obok biskupa pełen empatii, jak miłosierny samarytanin. Biskup ufny w ludzką dobroć, słuchał go i kiwał głową. A co myślał? Trudno zgadnąć. Na kazaniu nic nie powie bezpośrednio, tylko wszystko ewangelicznie przytacza. Gdyby coś konkretnego wytknął, zaraz by się jazgot zrobił, że do polityki się wtrąca, a w kruchcie powinien siedzieć. Nie wiem, czy biskup uwierzył prezesowi w te wszystkie zapewnienia. Na pewno wierzy, że dobro zwycięży. Inaczej cóż z jego posługi? Grześ chory jest od kilku lat na stwardnienie rozsiane. Serce mi truchleje, gdy patrzę na niego. Pamiętam go ze szkoły, jak biegał za piłką po boisku i w kosza grał. Żal mi i złość mnie bierze, że nic zrobić nie mogę, choroba nieuleczalna. Pewnie chciał tu jakiś azyl znaleźć, od swojego nieszczęścia się oderwać, pomóc sobie i o tej chorobie zapomnieć. Winna się czuję. Ja w biurze obok dyrektora, choć nic mi nie jest. Orzeczenie o niepełnosprawności mam, bo inaczej tu nikogo nie przyjmą. Patrzy na mnie Grześ, który na chwilę przystanął i w jego spojrzeniu widzę jakieś zażenowanie, może winę niezawinioną i niepokój jakiś. Ty nie narzekaj, siostrzyczko, masz możliwości.
– To czemu nie załatwisz Grzesiowi pracy w innym dziale? On powinien na siedząco coś robić, zawijać w sreberka. Kolega twój ze szkoły przecież – powiedziałam do siostry.
– Chciałam, ale Grzesiu w szpitalu wylądował. Wyszedł po tygodniu i z pracy w Pol-Domie zrezygnował. Żeby u nas pracować, trzeba być zdrowym jak tur.
Musiałam te dwa miesiące wytrzymać, by coś zarobić. Nie, nie zarobiłam na życie. Po opłaceniu mieszkania zostawało mi czterysta złotych. „Jak żyć? Jak żyć? To chyba jakaś współczesna forma niewolnictwa” – doszłam do takiego wniosku. Ten świat reklam, butików, sklepowych witryn, telewizyjnych seriali był nieosiągalny. Dla kogo? Jak to się kręci? Nie studiowałam ekonomii. Moje kulturoznawstwo nie dawało odpowiedzi na takie pytania. Coraz bardziej zazdrościłam koleżance Agacie pobytu w Anglii. Wyjechała zaraz po licencjacie, ma się dobrze. A ja ambitnie poszłam na UJ robić magistra i mam się gorzko, jakbym żuła piołun.
Jeszcze przed stażem u Mateusza miałam krótki epizod w firmie typu call center. Pomyślałam, że przycupnę tam ze dwa tygodnie do miesiąca, podzwonię, ale będę też szukać coś konkretnego dla siebie, najlepiej w jakimś urzędzie w dziale promocji i reklamy. Do call center pełno jest ogłoszeń i przyjmują bez problemu, z marszu. Nie trzeba im przedstawiać żadnych CV.
Pierwszy dzień przeznaczony był na przyuczenie.
– Grzecznie trzeba. Nie jakieś tam dzień dobry, ale witam serdecznie. Zainteresować rozmową, że specjalnie do pani (pana) dzwonimy z naszej firmy Meda Veg. Mamy szeroką ofertę pościeli i różnych wyrobów z wielbłądziej wełny i specjalny prezent dla pani (pana). Do przerwy słuchałam, jak te wszystkie laski ściemniają i robią w konia tych z docelowej grupy 60+. Przyszła call menadżer, klepnęła mnie w plecy.
– No Ola, do roboty! Będziesz umawiać spotkania dla Radka.
– Dzień dobry – odezwałam się, gdy ktoś podniósł słuchawkę telefonu.
– Ola! Mówiłam, że mówi się „witam serdecznie”. Masz tu na kartce, po kolei, jak prowadzić rozmowę – wtrąciła się call menadżer.
Pierwszy rozmówca nie był zainteresowany. Na moje słowa, że mamy dla pana specjalny prezent usłyszałam:
– Ja nic od was nie chcę – i rzucił słuchawkę.
– Witam pana serdecznie. Tu firma Meda Veg. Dzwonię specjalnie z dobrą wiadomością. Czy mógłby pan poprosić panią Genowefę Kozibąk?
– Gienkę – usłyszałam zdziwienie w zachrypłym głosie rozmówcy.
– Tak, z panią Genowefą bardzo proszę – powtórzyłam.
– Gienka już pięć lat nie żyje.
– Witam serdecznie – staram się przybrać ton głosu miły i zachęcający do rozmowy.
– Kto mówi?
– Dzwonię z firmy Meda Veg, specjalnie do pani. Oferujemy szeroki asortyment pościeli z wielbłądziej wełny. Idą jesienne chłody, ciepły pled, koc czy pościel sprawi, że będzie pani miło i przytulnie – postanowiłam trochę ten scenariusz rozmowy zmodyfikować, mając nadzieję na dobry skutek.
– Wy już mnie na nic nie namówicie – usłyszałam.
– Ale mamy dla pani specjalny prezent – ratowałam sytuację.
– Jaki?
– Myślę, że poduszeczkę.
– Już nie dzwońcie, nie dzwońcie, pani. Emerytury mi dają 1150 złotych, to jaki ja sobie koc z tych pieniędzy kupię? Na lekarstwa mi brakuje. Jak mój Henryk żył, to było łatwiej, a umarł i na gregorianki zbieram, bo jakże tak bez gregorianek. Na wypominki też muszę dać, bo do kościoła chodził, to wspomnieć go trzeba. Nie dzwońcie, pani, nie dzwońcie. Szkoda paniniego gadania, jak i tak nie kupię.
– Witam serdecznie. Specjalnie dla pana Czesława…
– A kto dzwoni? – spytał kobiecy głos.
– Dzwonię z firmy Meda Veg, mamy specjalny prezent dla pana Czesława. Może go pani poprosić do telefonu?
– Cześka nima. Przez takich jak wy w długi popadł. Dzwonili, namawiali. Kupował, głupi, pożyczki brał, kupował, a oddać nie było z czego. W więźniu siedzi. Przez was. Telefony i telefony, a kup i kup. Roboty szukał, to nikt nie zadzwonił. Z głupotami dzwonią, ludzi naciągają. Oszuści jedne.
– Witam serdecznie. Tu firma Meda Veg.
– Co, z gazowni?
– Nie. Firma Meda Veg. Oferujemy pościel z wielbłądziej wełny. Mógłby pan poprosić panią Krystynę Zych do telefonu?
Usłyszałam przeciągłe sapnięcie, rozmówca nabierał powietrza.
– Wy ciule! Już ja was znam, chuje. Naciągacie ludzi. Kupiła, głupia, u was koce, do dziś je spłaca. Do sądu was, kurwa, podam. Spierdalaj! – zawył przeciągle.
Trzask słuchawki. Skończona rozmowa.
Nie mogłam tego słuchać spokojnie. Już tych ludzi ktoś oszukał. Jak ich na coś namawiać, wciskać im rzeczy, których w tej chwili najmniej potrzebują? Bardziej potrzebne jest im wsparcie, dobre słowo pocieszenia. Siedziały we mnie te rozmowy jeszcze długo po pracy. Po trzech dniach zadzwoniłam do call menadżer, że rezygnuję.
Znowu szukałam pracy. Miałam szczęście. Wysłałam swoje CV na ofertę zatrudnienia i po dwóch dniach poproszono mnie na rozmowę. Firma zajmowała się pośrednictwem w zakupach sprzętu medycznego dla szpitali, przychodni, sanatoriów, hospicjów i prywatnych osób. Najczęściej w obrocie mieli wszelkiego rodzaju inhalatory i różne urządzenia do pulmonologii, również je wypożyczali. Właścicielem był Niemiec. Mówił mało i takim gardłowym głosem, patrzył spode łba. W oczach miał ogniste hakenkrojce, a usta w podkowę jak buldog. Stereotyp niemieckiego bauera. Przyjęła mnie jego żona. Miła taka i sympatyczna Helenka po angielsku do mnie:
– How well do you know English language?
– Quite well, I think. I can speak and read quite well.
– We have foreign contractors, so you know.
– I can only have some problems with technical terms but I am sure I will learn them quickly.
– We will see. You are going to get one week trial period– Jak dobrze znasz język angielski? – Myślę, że całkiem nieźle. Dobrze mówię i czytam. – Mamy zagranicznych kontrahentów, więc sama rozumiesz. – Mogę mieć jedynie problemy z terminami technicznymi, ale nauczę się ich szybko. – Zobaczymy. Będziesz miała tygodniowy okres próbny.[1]. Oczywiście umowa o pracę będzie po tym okresie próbnym. Bo widzi pani, tę prace trzeba poznać, bo do klienta wychodzi się z informacją, a za to bierze się odpowiedzialność. Co który nowy przyjdzie, kilka dni popracuje i odchodzi. To dla mnie koszty. Młodym na pracy nie zależy. Wszystko by chcieli mieć, a pracować nie chcą. Mam nadzieję, że pani u nas znajdzie swoje miejsce. Zapraszam jutro na godzinę ósmą. Acha, muszę dodać, że trzeba być dziesięć minut wcześniej. To ze względów organizacyjnych – uśmiechnęła się i odprowadziła mnie do drzwi.
Spółka wynajmowała pierwsze piętro kamienicy, zaledwie kilka pomieszczeń. Szefowa usadziła mnie przy biurku. Komputer miałam podłączony do komputera pracownika obok.
Przedstawiłam się.
– Dzień dobry, jestem Ola.
Oni nawet nie drgnęli. Ten obok kiwnął głową i dalej patrzył w ekran komputera. Przebierał palcami po klawiaturze jak mistrz gier komputerowych. Szefowa na początek poleciła mi odbierać telefony i tłumaczyć kontrahentom zalety działania medycznych urządzeń.
Nie miałam o nich zielonego pojęcia, więc czytałam z instrukcji obsługi przymioty tych inhalatorów, spirometrów, odsysaczy, dozowników, nebulizatorów, pikflometrów, testów alergologicznych i zestawów do tlenoterapii. Gdy ktoś chciał zamówić jakiś sprzęt spisywałam dane i kierowałam do działu sprzedaży. Tych telefonów nie było znowu tak dużo, więc szefowa pokazała mi jak wypełniać karty dyspozycji dla kuriera. On fakturę na sprzedaż, czy umowę na dzierżawę urządzeń brał od szefowej.
O dziesiątej pomyślałam, że będzie przerwa, ale nie. Wszyscy w biurze dalej pracują. Na pewno przerwa będzie o jedenastej, bo praca od ósmej. Znowu nie. Nikt nic nie je, nic nie pije. Nawet do toalety nie chodzą. Co oni w pampersach siedzą? O jedenastej trzydzieści wyjęłam kanapkę, bo tak mnie już ssało w żołądku, zabrałam się za jedzenie.
– Gdzie tu można wodę zagotować na herbatę? – spytałam.
Nikt się nie odezwał, a tak na mnie spojrzeli jakby szaleńca zobaczyli.
„Gdzie ja trafiłam?” – pomyślałam. Kubek schowałam do torebki, bo gdzie będę czajnika szukać? Zjadłam na sucho, ale już bez smaku. O szesnastej wszyscy kończyli pracę. Każdy wstawał od swojego biurka i bez słowa odchodził. W milczeniu ani cześć, ani do jutra. Niemowy czy co? Na drugi dzień już idę do pracy z postanowieniem, że zrezygnuję, ale Helenka tak się do mnie miło uśmiechnęła, że próbuję wytrzymać. Może się coś odmieni. Mam ze sobą butelkę wody i kanapki. Przerwę robię sobie o dziesiątej trzydzieści. Głupio mi tak samej jeść, więc łykam szybko. Po pięciu minutach znowu patrzę w monitor komputera. Coś komuś czytam z instrukcji, zalety terapeutyczne sprzętu. Obok siedzi dziewczyna, może trzydziestoletnia. Mężatka, bo ma obrączkę na palcu serdecznym. Trusia taka ani się nie odwróci ani nie odezwie słowem. Coś tam cichutko do mikrofonu mamrocze, po klawiaturze palcami biega. Wystraszona czy co? Przychodzi szefowa i zaczyna na nią buczeć. Taka miła ta Helenka, a warczy jak owczarek niemiecki. Ślepia wybałuszyła, jak esesmanka powarkuje na tę trusię, a ta skulona odpowiada:
– Ale ja dobrze wszystko zrobiłam. Ja tej informacji im nie przekazywałam do szpitala. Ja dobrze, proszę pani.
Dziwni ci ludzie w biurze byli, jacyś ubezwłasnowolnieni, ograniczeni jakąś niemocą. Zaprogramowane roboty. Gdy szefowa wyszła, w biurze dalej została ciężka atmosfera. Trudno było oddychać. Zadzwonił telefon. Odebrałam. Tak jakoś było w tej firmie przyjęte, że w sytuacjach wymagających wyjaśnienia zawsze mówiło się, że danej osoby chwilowo nie ma, że wyszła i trzeba się wywiedzieć w czym problem, a szefowa odzwoni. Tak zrobiłam. Dzwonili z Państwowej Inspekcji Pracy. Gdy szłam do toalety, usłyszałam, jak szefowa mówiła do tego swojego Helmuta, że któryś z pracowników podał ich do sądu o mobbing.
Ja już wiem, że to nie jest miejsce dla mnie. Na trzeci dzień specjalnie spóźniam się do pracy.
– Pani się spóźniła, a pracy dużo – warknęła do mnie Helga.
– Właśnie przyszłam złożyć rezygnację – powiedziałam.
– A co się stało? – Helenka już do mnie miło.
– Nic się nie stało. Atmosfera mi nie odpowiada.
Oczy wybałuszyła, a Helmut na mnie łypnął znad okularów. Wyszłam. Za te dwa dni nikt mi nie zapłacił. Nie upominałam się. Dobrze, że się nie wyrejestrowałam z bezrobocia, w razie czego mam ubezpieczenie. Oni mi żadnej pracy nie znajdą, nawet staż sama sobie poszukałam. Teraz też muszę szukać. W Urzędzie Pracy tylko same call center wiszą na tablicy. Trafi się też zapotrzebowanie na kasjerkę do sklepu, ale to już przerabiałam. Szkoda, że do budowlanki się nie nadaję, bo szukają też murarzy i dość dobrze obiecują płacić.
Już mnie dołuje to ciągłe szukanie pracy. Tata mówi ewangelicznie „szukajcie, a znajdziecie”. Mam do niego pretensje, że nie ma odpowiednich układów. Odpowiada:
– Już na szczęście minęły te czasy, kiedy wszystko się załatwiało. Nawet kiełbasę kupowało się po znajomości. Sznurka do snopowiązałki też nie dostało się bez koneksji. Niektórzy tak już w ten system wrośli, że szukali dojścia do totolotka, by skreślić odpowiednie cyfry – śmieje się –Młoda jesteś, kilka razy się sparzysz, ale doświadczenie zdobędziesz. Najważniejsze, to wiedzieć czego się chce. Znajdziesz pracę i zawdzięczać to będziesz tylko sobie. Głowa do góry – dodaje mi otuchy.
Idę teraz z podniesioną głową na spotkanie z PREZESEM. Przeczytałam w Internecie treść ogłoszenia:
„Zatrudnię od zaraz (KOBIETA) na bardzo dobrych warunkach finansowych MENADZERKĘ w salonie rehabilitacji i masażu. Wymagania: dyspozycyjność, wysoka kultura osobista. mila aparycja i nienaganny wygląd. CV wraz ze zdjęciem prosze wysłać na podanego e-maila Więcej informacji na spotkaniu z PREZESEM Nie udzielam zadnych informacji poprzez e-maila”
Już samo ogłoszenie dawało dużo do myślenia. Nie wiem, czy było pisane w pośpiechu, bo interpunkcja nie za bardzo, za to PREZES zadbał o prestiż, pewnie dla swojej wysokiej samooceny. Dla równowagi: KOBIETA i MENADŻERKA też dużymi literami. Widać, że PREZES szanuje osoby w swoim otoczeniu. Wysłałam na podany adres mailowy swoje CV ze zdjęciem.
Ubieram się na elegancko. Gorąco na dworze, a ja w bluzce z długim rękawem. Bluzkę mam w kolorze lodu Arktyki, nie w ciapki, spódnicę w jasnej szarości przed kolano, jak na MENADŻERKĘ przystało. Robię makijaż lekko na niebiesko, by ten arktyczny pejzaż miał też trochę nieba. Stoję przed lustrem. „Wygląd nienaganny, miła aparycja” – pochlebiam sobie i staram się być dobrze nastawiona, bo mam nadzieję, że trafię w gust PREZESA, co jest warunkiem zatrudnienia. Jadę autobusem i próbuję sobie wyobrazić, co mogę robić w salonie rehabilitacji i masażu. Zarządzać? Może planować i podejmować decyzje. Może organizować pracę innym, motywować ich i kontrolować. „Z pewnością musi to być duży salon, może ma wiele oddziałów na mieście. PREZES już nie ogarnia, więc szuka kogoś do pomocy. Kilkanaście osób zatrudnionych” – tak sobie myślę. Już się boję, czy podołam. Jak sobie poradzę zielona w tym wszystkim? Pracownicy zwalą na mnie wszystkie swoje problemy w pracy, a chyba za bardzo rozgarnięci nie są, sądząc po formie ogłoszenia. „Trudno, sama chciałam. Głowa do góry” – powtarzam sobie. Zadzwoniłam na podany numer w ogłoszeniu i asystent PREZESA umówił mnie na spotkanie.
– Jeśli jest pani zainteresowana, umówię panią na osobiste spotkanie z PREZESEM, który będzie jutro w Urzędzie Marszałkowskim. Proszę być o szesnastej na rogu Żeromskiego i Traugutta. Jest tam taka mała knajpka, McDonald.
– Dobrze – odpowiedziałam. McDonald nie kojarzy mi się z knajpką. To jakaś osobna kategoria lokalu – Będę o szesnastej – dodałam.
– Proszę zadzwonić pół godziny wcześniej, by potwierdzić spotkanie. PREZES czekał nie będzie, jego czas jest zbyt cenny.
„Okej” – pomyślałam zdegustowana. Jakiś niepokój gasił mój entuzjazm, ale uznałam, że może jestem zbyt przewrażliwiona.
Zadzwoniłam przed wyjściem z domu.
W autobusie tłoczno i duszno, ale już dojeżdżam. Patrzę na zegarek, mam jeszcze pięć minut. Już widzę napis „McDonald”. Od strony parkingu Urzędu Marszałkowskiego idzie przystojny mężczyzna, brunet, wysoki w białej koszuli i jasnej marynarce. Kolorowa poszetka wystaje mu z butonierki jak ogromny motyl. Dodaje mu jeszcze zwiewności i trochę ekstrawagancji do jego czterdziestu lat. Jest na luzie. Lubię takich mężczyzn. „A może to PREZES?!” – dopada mnie taka myśl i już nic co racjonalne się nie liczy. Ale czad, mieć takiego szefa. Czuję ekscytację. Zaczynam się zastanawiać, czy jestem odpowiednio ubrana do takiego gościa. „Mogłam ubrać buty na wyższym obcasie” – wyrzucam sobie. Tak, to na pewno on. Rozmawia przez telefon. Prezesi nawet w przejściu z parkingu do biura czy restauracji rozmawiają przez telefon. Chyba dzwoni do asystenta w sprawie spotkania. „To on” – utwierdzam się w takim przekonaniu – „w drugiej dłoni trzyma jakąś kartkę, z pewnością moje CV”. Wysiadam z autobusu i dalej go obserwuję. Mężczyzna mija McDonalda i wchodzi do budynku obok. O słodka naiwności! To nie ten. Stoję jeszcze przez chwilę, aż to rozczarowanie ze mnie spłynie i dopiero wtedy wchodzę do środka restauracji. Siadam przy stoliku. Ludzie wchodzą i wychodzą. Co chwilę spoglądam w drzwi. Gdy widzę mężczyznę myślę, że to PREZES, ale znowu nie. Po chwili wchodzi starszy facet już pod sześćdziesiątkę, ale na jego twarzy widać jakąś fatygę i zniszczenie bardziej życiem niż metryką. Ubrany jest jak traktorzysta do zwózki siana, ma na sobie t- shirt bez rękawów i nie pierwszej świeżości. Krótkie spodenki bojówki z mnóstwem kieszeni, spod których wystają owłosione nogi i jakieś znoszone klapki. Pod nosem ma siwą kępę wąsów. Włosy na skroniach ma krótko ostrzyżone, a na czubku już łysa glaca. Burak. Odwracam wzrok, bo to nic ciekawego patrzeć się na takie indywiduum. Kątem oka jednak widzę, że idzie w moim kierunku. O Boże! Podchodzi do mnie.
– Pani z ogłoszenia? – pyta.
– Tak – odpowiadam zdumiona, jakbym sama nie wierzyła w to, że przyszłam na spotkanie z ogłoszenia.
– PREZES „Oazy Relaksu” – rzuca pod nosem i siada – No fajnie. Widzę, że pani będzie się nadawać – mówi lustrując mnie wzrokiem.
Jego głos wydaje mi się znajomy, by wydobyć się spod jego spojrzenia, pytam:
– Ja z panem rozmawiałam?
– Nie, z moim asystentem. Ma podobny głos.
Przytakuję. Rozglądam się wokoło, czy nie ma tu przypadkiem moich znajomych. Nie chcę by mnie ktoś z takim typem zobaczył. Też sobie wybrał miejsce. Ale lepiej tu niż w jakiejś piwnej mordowni. Mężczyzna siada obok mnie i mówi:
– Wiesz, będziesz mi pomagać ogarniać mój biznes. Zajmuję się wieloma sprawami. Domy zamieniam na mieszkania i odwrotnie, zależy co kto chce i za ile, rzecz jasna. Najszybsze pieniądze mam jednak z handlu samochodami. Zajmowałabyś się też marketingiem, na Lento będziesz dawała ogłoszenia sprzedaży używanych samochodów.
– W ogłoszeniu było o pracy z salonie rehabilitacji i masażu.
– A tak. Do tego mam jedną Ukrainkę. Do ludzi jeździ z łóżkiem do masażu.
– A umowa o prace i ubezpieczenie? – dopytuję.
– No nie. Umowy nie daję, płacę do ręki. Żadne przelewy na konto. Taką mam dewizę w biznesie. Za samochody też czysta gotówka, nie jakieś tam karty płatnicze. Ukraińcy płacą i dostają samochód. Sami nimi do siebie jadą, ja tam do nich jechać nie potrzebuję.
– Czy to wszystko legalnie? – pytam.
– No tak. U mnie praca jest nie na etat, a na godziny. Zrobisz wszystko w dwie godziny, pójdziesz do domu. Trzeba czasem zostać dużej, zostaniesz. Zarobisz tysiąc dwieście czy dwa tysiące, zależy jak się będziesz starać. Miałem kiedyś taką jedną, to mnie wyrolowała, ale już się nie dam – spojrzał na mnie tak jakoś ostrzegawczo, aż mnie zmroziło – Ja często w interesach muszę wyjeżdżać do Niemiec, to ty byś była na miejscu i to wszystko koordynowała. Przyjadę i spytam się: „No i jak, kochanie?” Ty mi raport zdasz. Powiesz tak i tak, panie PREZESIE, bo do mnie PREZESIE będziesz mówić.
– No skoro pan nie daje umowy, to nie mogę przyjąć takiej oferty – tak mu odpowiadam i wstaję od stolika. On został. Chyba go to nie obeszło, bo zaraz wyciągnął z kieszeni telefon i gdzieś dzwonił.
Zostałam jeszcze chwilę w restauracji przy innym stoliku. Przyszedł mój chłopak. Pracował nieopodal i miał akurat przerwę w pracy. Zamówiliśmy kawę.
– To jest ten PREZES – pokazałam ruchem głowy. Sprawdzał teraz kwalifikacje kolejnej kandydatki na MENADŻERKĘ.
Po kilku dniach znowu szłam na spotkanie w sprawie pracy. Wysiadłam z autobusu i wtedy zadzwoniła Agata. Mieszka w Londynie.
– Cześć. Długo nie dzwoniłam, bo przeprowadzałam się.
– Cześć Agata. Myślałam przed chwilą o tobie. Chyba ściągnęłam cię myślami.
– Przyjechałabyś. Pracę mam dla ciebie.
– Wiesz, że tu w kraju pracy szukam.
– To już rok szukasz. Jakbyś ze mną przyjechała po licencjacie, już byś trzy lata robiła w Anglii karierę.
– A co u ciebie, Agata?
– No mówię, że właśnie mieszkanie zmieniłam. Teraz mieszkam w lepszej okolicy. Stacja metro pod nosem i centrum blisko. Ale dzwonię, bo praca jest. Z twoim angielskim dasz sobie radę w księgarni. Jest miejsce, tylko musisz się szybko zdecydować.
– Pamiętasz jak w liceum czytałam Szekspira w oryginale?
– No właśnie po to, by jego dzieła sprzedawać w Londynie.
– Tak myślisz? Ale nie mogę sama. Marek ma pracę tutaj.
– To z nim przyjedź. Co on tam zarobi? Niech to w diabły rzuci. Tu cztery razy tyle zarobi jako elektryk.
Usiadłam na ławce przy skwerku naprzeciw budynku tej firmy, która ogłaszała rekrutację. Siedziba firmy wyglądała dość okazale. Tylko dwa piętra, ale elewacja odnowiona i pełna sztukaterii. Budynek niewątpliwie jeszcze z końca dziewiętnastego wieku. Przy nim parking. Przez ciężkie dębowe drzwi zdobione snycerską robotą wchodziły dziewczyny, pewnie na tę rekrutację. Jeszcze przez chwilę rozmawiałam.
– To pogadaj z Markiem i przyjeżdżajcie – powiedziała Agata na koniec rozmowy.
Siedziałam jeszcze kilka minut niezdecydowana, ale w końcu pomyślałam rozsądnie, że skoro już tu jestem, pójdę na to spotkanie. Oferta jest dość kusząca. Zawsze chciałam pracować w dziale marketingu i reklamy. Dostać taką pracę po tylu niepowodzeniach w poszukiwaniach, to uśmiech losu. Losowi jednak trzeba pomóc. Udało się.
Po kilku miesiącach odebrałam telefon:
– Dzień dobry, czy pani Aleksandra?
– Tak. Słucham.
– Z tej strony PREZES „Oazy Relaksu”. Mam tu pani podanie o pracę na stanowisku menadżerki salonu masażu.
– Ale ja już mam pracę – odpowiedziałam zaskoczona tym telefonem.
– Nie chce pani być menadżerką? To po co przysłała mi pani CV? – spytał zdziwiony.
– Przecież to było trzy miesiące temu – nie chciałam mu przypominać, że zrezygnowałam z tej oferty, gdy przyszedł na spotkanie w krótkich bojówkach i poplamionym podkoszulku.
– No nie wiem, mnie dopiero teraz ten mail się wyświetlił. To w takim razie ja panią skreślam z listy – odrzekł PREZES i rozłączył się.
.
Adam Tomczyk
Żabno 27.09.2017
